Y học
hiện đại ngày càng phát triển nhưng vẫn không dễ dàng lý giải được nhiều bí ẩn
trong y học cổ xưa, có nhiều điều không thể chứng minh mà chỉ có thể công nhận.
Đặc biệt là những nguyên lý về dưỡng sinh, về những quy luật âm dương, ngũ hành…
1. Giấc
ngủ là yếu tố quan trọng hàng đầu
Trong những nguyên tắc dưỡng sinh của Trung
Y, chất lượng giấc ngủ là điều kiện được đưa lên hàng đầu.
Đặc biệt, nếu mất ngủ vào giờ Tý (11h đêm – 3h sáng), thận
sẽ bị hư tổn. Hơn nữa, thận có tính thủy, tim có tính hỏa, ngũ hành giảng thủy
khắc hỏa, thận suy sẽ khiến hỏa vượng, làm tim bất ổn, dễ hao tổn tinh thần.
Chưa dừng lại ở đó, nếu có tâm tư bất an trước khi đi ngủ
cũng là điều không tốt. Chớ nên trằn trọc để tránh bị hao tâm tổn sức. Hãy nhớ
cho ‘tâm’ ngủ trước rồi thân mới ngủ yên được.
2. Bệnh
tật của lục phủ ngũ tạng do “thất tình lục dục”
Về mối quan hệ của “thất tình lục dục” đối với sức khỏe,
“Hoàng đế nội kinh” từ sớm cũng đã chỉ rõ: “Nộ (cáu giận) thương gan, hỉ (vui
quá mức) thương tim, ưu (buồn) thương phổi, tư (nghĩ ngợi quá nhiều) thương tỳ,
khủng (sợ hãi) thương thận.”
Như vậy, không thể phủ nhận việc tâm tình có ảnh hưởng không
nhỏ tới phủ tạng nói riêng và sức khỏe nói chung. Do đó, con người không nên bị
tâm tình điều khiển, mà phải chủ động nắm bắt và làm chủ cảm xúc của chính mình.
3. “Khí
dĩ hành huyết, huyết dĩ bổ khí”
Đây là quan điểm khẳng định mối liên hệ của khí – huyết.
Theo đó, khí giúp máu (huyết) lưu thông, máu lại đóng vai trò bổ khí.
Người bình thường nhìn lâu sẽ tổn máu, nằm lâu thương khí,
ngồi lâu hại thịt, đứng lâu hại xương, đi lâu tổn thương gân, thất tình lục dục
quá độ sẽ hư hao nguyên khí, hại tim hại thận.
Đạo gia cho rằng: Khí – huyết của con người cũng là một cặp
phạm trù âm dương, trong đó máu đóng vai trò là âm, khí là dương. Hai yếu tố
này có mối quan hệ tương hỗ, tác dụng qua lại và điều khiển lẫn nhau.
Thiếu khí sẽ khiến bệnh tật tích tụ, dễ bị tắc động mạch,
ung thư. Ngược lại, khí quá vượng lại sinh ra những chứng bệnh về xuất huyết.
Do đó, chỉ khi khí – huyết ở trạng thái cân bằng và đầy đủ, cơ thể con người
mới thực sự khỏe mạnh.
4. Lao
tâm quá độ, bệnh vận vào thân
Tim bị ứ đầy sẽ không tiếp nhận khí nóng của gan, đồng nghĩa
với việc khí gan bị tích tụ. Gan thuộc hệ mộc, khắc với thổ là tỳ vị, khí tích
ở gan sẽ khiến tỳ vị bị bệnh, dẫn đến tiêu hóa bất ổn, dinh dưỡng không ngủ,
giấc ngủ không an.
Chưa kể tới việc mộc khắc thủy, mà thận nằm trong hệ thủy,
gan bị tụ khí sẽ khiến thận yếu do hỏa vượng. Trong khi đó, tim thận tương
liên, thận bất ổn sẽ làm tim khí càng yếu và kéo theo cả các bệnh về phổi.
Bởi lục phủ ngũ tạng đều có mối liên quan, nên một bộ phận
bất thường sẽ tạo ra nhiều hệ lụy khôn lường.
5. Động
sinh dương, tĩnh sinh âm
Đây chính là nguyên lý âm dương của “Kinh Dịch” được đúc kết
từ cổ nhân Trung Hoa.
“Động” (vận động) là nền tảng của cơ thể, chăm chỉ rèn luyện
sẽ giúp tăng cường sinh lực, nâng cao hiệu suất làm việc. Trong khi đó, “tĩnh”
(tĩnh tọa) lại có thể tránh được những tổn hao cho cơ thể, có tác dụng kéo dài
tuổi thọ.
Theo đó, chúng ta không nên lúc nào cũng tìm cách ăn uống bổ
thận, tráng dương, mà hãy nhớ rằng: vận động sẽ sinh ra dương, tĩnh tọa có thể
sinh âm. Âm được ví như “mẫu” (mẹ) của dương, đồng thời dương cũng tác động trở
lại yếu tố âm.
6. Bổ
khí tuy cần nhưng phải đúng cách!
Người ở vào giai đoạn thiếu khí, không nên mù quáng làm đủ
mọi phương pháp để bổ khí, nếu không sẽ “lợi bất cập hại”.
Nếu rơi vào tình trạng thiếu khí do thiếu máu, việc cần làm
trước tiên là bổ máu, bởi máu được ví như “mẹ” của khí. Ngược lại, khi bị thiếu
khí do khí huyết không lưu thông, chúng ta lại cần tẩm bổ cả hai cả khí và
huyết.
7. Con
người là một phần của tự nhiên
Không thể phủ nhận yếu tố môi trường có sức ảnh hưởng không
nhỏ đối với quá trình dưỡng sinh. Đây cũng là lý do nhiều người bệnh thường tìm
đến những nơi rừng núi thanh tịnh để an dưỡng và chữa trị, kết quả họ đã khỏi
bệnh.
Bởi những nơi rừng sâu núi thẳm thường có không khí chứa
anion (ion âm). Thông qua sự thả lỏng của người bệnh, những ion âm này sẽ thẩm
thấu vào bên trong cơ thể, tự động nuôi dưỡng ngũ tạng, lục phủ, khiến cho
người bệnh giống như được hồi sinh.
Bên cạnh đó, còn có một điểm trọng yếu mà ít người trong số
chúng ta biết rõ là cơ thể con người không chỉ hô hấp bằng mũi và miệng mà còn
thông qua các lỗ chân lông. Đặc biệt, đây còn là nơi có thể hấp thụ “những tinh
hoa của đất trời”.
8.
“Thuận theo tự nhiên” là cảnh giới dưỡng sinh cao nhất
Thuật dưỡng sinh xưa gắn liền với triết lý của tu luyện Đạo
gia. Khi một người xuất hiện trên đời, số phận của họ đã được an bài sẵn. Theo
đó, nếu chúng ta có thể thuận theo vận mệnh, điều gì đến cũng dùng Thiện tâm mà
đối đãi, như vậy ắt sẽ luôn được bình an vô sự.
Người có “ngộ tính” sẽ nhanh chóng đoán biết được vận số của
mình, hiểu rõ điều gì nên làm, điều gì nên tránh.
Đó cũng là lý do mà việc dưỡng sinh không đơn giản chỉ mang
tính bắt chước, bảo sao làm vậy. Chúng ta không thể sống theo người khác, mà
phải đi từ trong tâm để tìm được “ngộ tính”, nắm bắt được số mệnh của mình.
Như vậy, làm thế nào để biết được bản thân mình có đang
“thuận theo tự nhiên” hay không? Việc này kỳ thực rất đơn giản: Nếu bạn có bệnh
hoặc không được thoải mái, đó chính là hậu quả của việc “làm trái tự nhiên”,
cần chú ý điều chỉnh lại tâm thái và hành vi.
9. Bệnh
là 7 phần do tâm mà ra
Tâm thân không thể tách rời. Thân thể mà không có ‘phần tâm’
thì cũng không khác gì một tảng thịt. Thực ra suy nghĩ và bệnh tật có mối liên
hệ mật thiết với nhau. Bởi vậy, có rất nhiều căn bệnh sinh ra là do trạng thái
tinh thần, thậm chí là ảo giác, cũng gọi là bệnh tưởng.
Những căn bệnh ấy cho dù dùng thuốc trị liệu cũng không
khỏi, chỉ có thể lại chính từ tâm mà hóa giải. Vậy mới nói, tâm tình có thể
sinh bệnh mà cũng có thể chữa bệnh.
10. Ngũ
hành tương sinh tương khắc ngay trong chính cơ thể
Hơn 2 thiên niên kỷ trước đây, cổ nhân Trung Hoa đã khám phá
ra thuyết Ngũ Hành với đặc tính tương sinh – tương khắc. Ngũ Hành cấu thành nên
vạn sự vạn vật, bao gồm cả cơ thể người.
Theo Trung Y, tính tương sinh – tương khắc của Ngũ Hành sẽ
đảm bảo cho năng lượng lưu thông, nuôi dưỡng và duy trì công năng bình thường
của tạng phủ.
Các cơ quan trong cơ thể đều phụ thuộc vào nhau, một bộ phận
bị nhiễm bệnh sẽ kéo theo cả cơ thể bị bệnh. Đó chính là vòng tương sinh.
Lục phủ
ngũ tạng cũng được xếp vào các phạm trù thuộc Ngũ Hành và nằm trong quy luật
tương sinh – tương khắc. (Hình minh họa: Internet).
Ngược lại, vòng tương khắc là sự ức chế lẫn nhau của tạng
phủ. Ví dụ như tim đập quá nhanh sẽ khiến phổi bị ức chế, gây khó thở; thận quá
lao lực lại khiến tim bị bệnh; gan bị rối loạn sẽ khiến hệ tiêu hóa bất ổn…
Bởi vậy, phàm là những bênh liên quan tới ngũ tạng, ta có
thể dựa vào tính tương sinh – tương khắc của ngũ hành mà điều trị.
