Ngã tư Trung Hiền - Ai còn nhớ

St, khảo cứu và biên tập

 

 

Do không tìm được ảnh phù hợp nên đành lấy ảnh này minh họa

 

Đường phố trong nội thành Hà nội dọc ngang như bàn cờ, các con phố giao cắt nhau tạo thành các ngã ba, ngã tư, ngã năm, ngã sáu, thậm chí có cả ngã bẩy. Nhiều nhất là các ngã tư. Để phân biệt các ngã tư, người ta gọi tên một ngã tư kèm theo tên các con phố tạo nên ngã tư đó. Thí dụ ngã tư Đinh Tiên Hoàng- Tràng Tiền- Hàng Bài - Hàng Khay; ngã tư Ngô Quyền - Lý Thường Kiệt.... Nhưng có những ngã tư lại được gọi bằng tên của địa danh gắn với khu vực đó, như: Ngã tư Sở, Ngã tư Vọng, Ngã tư Nhà Rượu, Ngã tư Nhà thương chó, Ngã tư Trung Hiền .v..v.

Ngã Tư Sở, Ngã tư Vọng thì nhiều người sinh sống ở Hà Nội đều biết, vì nó là tên gọi hiện nay vẫn đang sử dụng. Nhưng Ngã Tư Trung Hiền ở đâu thì những người Hà Nội mới và lớp người Hà Nội trẻ bây giờ hầu như không biết. Và cái tên Ngã tư Trung Hiền cũng đang dần mai một theo thời gian.

Ngã tư Trung Hiền là nơi gặp gỡ của bốn đường, phố: Bạch Mai - Đại La - Trương Định và Minh Khai. Đoạn đầu phố Minh Khai tiếp giáp ngã tư này, xưa kia có tên là phố Hưng Ký vì đoạn phố này thuộc làng Hoàng Mai có ngôi chùa Hưng Ký đẹp nổi tiếng do ông Trần Văn Thành là chủ hãng sản xuất gạch, ngói Hưng Ký xây dựng nên.

Để giải thích tại sao ngã tư này lại có tên là Trung Hiền, chúng ta cùng nghe các bô lão người làng Hoàng Mai, Tương Mai kể:

Vào cuối thế kỷ XVI, triều Lê cho đắp luỹ đất ở khu vực phố Đại La và Minh Khai bây giờ. Luỹ đất chia khu vực ngã tư này thành hai phần, làng Hồng Mai trở thành một phường của huyện Thọ Xương thuộc kinh thành Thăng Long, còn các làng Hoàng Mai, Tương Mai, Mai Động thuộc huyện Thanh Trì, trấn Sơn Nam Thượng (sau này thuộc tỉnh Hà Đông). Chỗ giao nhau giữa luỹ đất Đại La và con đường thiên lý từ Bắc vào Nam gọi là Kẻ Mơ, tức là vùng đất của những làng Mơ, và chính chỗ này hình thành một cửa ô vòng ngoài phía Đông Nam của kinh thành.

Cách ngã tư này khoảng 300m về phía Bắc ở bên ngoài ô Cầu Dền đã có một cái chợ ở giữa làng Hồng Mai mà dân chúng gọi là Chợ Mơ (ở vị trí ngõ 295 phố Bạch Mai ngày nay). Thời đó con đường đi qua ngã tư ở đây vẫn còn heo hút, là nơi tụ tập khá nhiều bọn côn đồ, trộm cắp, sách nhiẽu người dân qua lại, là nỗi sợ hãi của người dân có công việc phải đi qua ngã tư này.

Tương truyền, hồi đó ở làng Tương Mai có ông Trung Hiền, không rõ đó là tên thật của ông hay là duệ hiệu tôn vinh ông sau khi mất. Ông có sức khoẻ, giỏi võ nghệ, tính tình khảng khái sẵn sàng giúp đỡ, bảo vệ dân lành. Ông đã đứng ra giúp nhà chức trách thẳng tay trừng trị bọn lưu manh. Hết đường làm ăn, chúng căm thù ông lắm và bàn mưu tìm cách hãm hại. Một lần, do bị đánh bất ngờ, ông đã bị chúng giết chết.

Để tỏ lòng thương tiếc, dân hai làng Hoàng Mai, Tương Mai đã dựng ngôi miếu nhỏ ở ngay bên đường thiên lý để thờ người vì nghĩa quên thân. Do nằm ở vị trí thuận lợi, hằng ngày miếu có đông người đến lễ bái, nhất là các bà các cô đi chợ từ phía Nam tới Chợ Mơ. Từ đó ngã tư này được gọi là ngã tư Trung Hiền, cửa ô ở đây cũng gọi là cửa ô Trung Hiền.

Miếu thờ ông Trung Hiền dựng từ khi nào và tồn tại trong bao lâu, đến nay không ai còn nhớ. Chỉ biết khoảng 1940, khi chuyển chợ Mơ cũ từ giữa phố Bạch Mai xuống ngã tư hiện nay, người Hà Nội quen gọi là chợ Mới Mơ, người ta vẫn thấy bên kia đường có ngôi miếu nhỏ bé ẩn mình dưới gốc đa rễ tua tủa, có treo những bình vôi và bát hương. Hà Nội phát triển, đường xá mở rộng, sau năm 1954 ngôi miếu bị dỡ bỏ. Năm 1980, cây đa cổ thụ cũng bị chặt hạ.

Ngày nay, sự tích miếu Trung Hiền và tên gọi Ngã tư Trung Hiền chỉ còn lưu trong tâm trí một số ít những người Hà Nội già nua, còn lớp người trẻ tuổi mỗi khi qua ngã tư đông đúc, sầm uất này, họ chỉ biết đó là ngã tư chợ Mơ mà không biết cái tên ngã tư Trung Hiền.

Nguồn tham.khảo: Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX của ông Nguyễn Văn Uẩn và thông tin của nhà báo Anh Thu.