Ẩm thực Nam Định là gì?

 Nguồn: từ Fb của tác giả An Lê

 

 

Có một câu hỏi rất khó trả lời khi bạn bè hỏi về Nam Định ăn gì ở đâu bởi trong đầu họ đã hình thành khái niệm đây là một trong ba trung tâm ẩm thực lớn của miền Bắc cùng Hà Nội, Hải Phòng, cũng vốn dĩ là ba đô thị được hình thành sớm bởi yếu tố địa lý, chính trị.

Nam Định là vùng lõi của trấn Sơn Nam Hạ, là nơi phát tích của nhà Trần thuộc Đản tộc – Phúc Kiến (Trung Quốc) vốn là dân chài lưới lênh đênh theo con nước xâm nhập Việt Nam từ Vân Đồn, Kiếp Bạc, Thái Bình sau nhập thổ tại Nam Định để gặp thái tử nhà Lý và hình thành thế lực, một đặc điểm khiến rất nhiều nơi tự coi mình là “quê hương nhà Trần” để bán ấn. Nhờ thế, Nam Định trở thành hành cung của nhà Trần, một kinh đô khi xa kinh đô, tạo ra mô hình triều đình thứ hai mà sau tái hiện ở Lam Kinh của Lê Lợi.

Song, dù có như thế, sự phát triển ẩm thực của Nam Định lại rất khiêm nhường so với Hà Nội và Hải Phòng, chủ yếu vì lý do: Nghèo. Nghèo ở đây không nằm ở yếu tố sản vật, nguyên liệu chế biến bởi Nam Định có vựa hải sản Hải Hậu, Giao Thủy tương tự Hải Phòng, có đất lúa Nghĩa Hưng, Nam Ninh với gạo tám xoan, Mộc Tuyền…, có thủy sản nước ngọt nhờ hệ thống sông ngòi. Cái nghèo ở đây là thuần chất kinh tế, dẫn đến tư duy ăn uống cốt ở tiềm tiệm, đơn giản, không cầu kỳ, tận dụng, rẻ, tiện.

Khó có thể tìm được một món ăn nào ở Nam Định khiến nơi khác phải rùng mình vì độ tinh xảo, cầu kỳ giống như ở Hà Nội hay Huế: Đó là bát bún thang, là bát canh măng, là món nụ mỵ, là miếng chả chim cơm tám… hay bát giả cầy đẹp như một bụm nắng thu.... 

Tất cả đều rất đơn giản để đạt tiêu chí rẻ của đối tượng khách  hàng nghèo. Tuy nhiên, điều này khiến ẩm thực Nam Định trở nên đặc sắc bởi vì sự biến hóa lanh lợi, tạo được nhiều món ăn ngon từ nguyên vật liệu tầm thường. Một kiểu sắc sảo rất con nhà nghèo.

Ảo tưởng đầu tiên của bạn bè về ẩm thực Nam Định là đây là đất phở, thứ được thổi phồng rất lớn bởi trend Phở Bò Gia Truyền Nam Định??? đã và đang xuất hiện khắp cả nước (ngoại trừ Nam Định), đặc biệt trong một hai năm qua, khi trào lưu phong vương tước cho phở như một món quốc hồn quốc túy, có đẳng cấp chế biến công phu, có nguồn gốc danh gia vọng tộc… để thỏa mãn niềm tự hào dân tộc Việt và làm tiền.

Thật ra, ở Nam Định thời xưa, quán phở chỉ đếm trên đầu ngón tay của anh La Văn Cầu, một hai nhãn phở như phở Đán, phở Sinh, cùng vài quán phở kiểu cơm phở bình dân bán đủ thứ, nằm cạnh bến xe, nhà ga, và phở trong cửa hàng ăn uống quốc doanh (có hai cái, một ở Thành Chung, một ở đối diện ga). Ít như thế, bởi phở là thứ đắt đỏ, làm gì có khách ăn.

Thay vì ảo tưởng phở, hãy ăn bún đi bởi bún mới thực sự là nét hay và đa dạng. Bún rẻ hơn phở bởi nguyên liệu chế biến chỉ là cua, cá chứ không phải thịt bò gì gì. Bún riêu, bún cá, canh bún, bún bung, rồi sau này là bún mọc, bún gà (not thang), bún giả cầy, bún móng, bún lưỡi, bún tim… Bún everywhere. Bún có thể ăn không như một món ăn sáng hoàn chỉnh, chỉ đơn giản là bún chấm mắm tôm hoặc rưới nước mắm chanh ớt. Bún bỏ thúng, đội bán rong như là quà sáng, không có tiền thì dùng gạo đổi để lấy bún ăn. Rất nguyên thủy và nghèo.

 Tương tự bún là cháo vì nó cũng rẻ, nguyên liệu trai, hến sẵn. Cháo ở Nam Định đa phần là cháo bột như cháo sườn, cháo trai. Cháo lòng đã thuộc dạng cao cấp, còn cháo gà được coi là thượng phẩm. Nguyên liệu đắt nên nghệ thuật nấu dồn vào bột cháo, sánh mịn như hồ, ngọt ngào như thịt, đủ sệt để no chứ không chảy lõng bõng, nhưng không quá đặc để bứ. Ăn một thìa cháo, nhai được miếng sụn hay thịt bằng hạt đậu xanh là sướng phát điên, và thứ cháo đó rất thơm ngon, giờ hầu như không thể tìm thấy.

Thật sự, ảnh hưởng của nhà Trần với ẩm thực đất này khá lớn. Món bánh cuốn phổ biến hiện nay cũng chính là món bánh Xuân Thái của nhà Trần ăn vào tháng Ba từ thế kỷ 13. Bánh Xuân Thái tráng nguội, cuốn rau là hiện thân của bánh cuốn làng Kênh (thuộc vùng thực ấp Tức Mạc) hiện nay, bánh tráng sẵn, ăn ở trạng thái nguội.

Song một món ăn đặc trưng nhất của Nam Định chính là nem trạo hay nem thính. Các món gỏi cá chép, mè, nhệch đều bắt nguồn từ thói ăn uống sông nước của nhà Trần, với công thức cá tươi xẻ thịt ướp thính ăn cùng rau dược liệu như lá mơ, đinh lăng, lá sung, gừng, riềng và chấm chẻo. Món nem có lẽ chính là thứ đồ nhậu khoái khẩu của tổ tiên nhà Trần, bởi ngoài món gỏi, dân chài lưới thỉnh thoảng mới ghé chợ đất liền trao đổi thực phẩm. Họ mua một miếng thịt gồm bì và mỡ, dính tí thịt nạc, và dùng thứ thịt đó để làm nem.

Phong cách cuốn nem chính là kiểu ăn quen thuộc của dân thuyền chài, tất cả đã được gói gọn, cuốn sẵn để tiết kiệm không gian bày biện, cũng như yếu tố chòng chành sóng nước. Từ kiểu gói này nên dân Nam Định có kiểu ăn nem gói toàn bộ các loại nem từ nem thính, nem tai, nem nắm, cũng như các món cuốn, nem rán, cánh cuốn.

Và món nem là dấu vết khá rõ: bì lợn luộc thái thật mảnh, dài; mỡ luộc thái vuông hạt lựu, thêm một chút thịt nạc cũng thái vuông. Tỉ lệ của nem là 4-3-2-1, bì nhiều, mỡ ít hơn, nạc ít nhất, rau ăn cùng ê hề. Thịt thái xong phải bóp thính gạo, một thứ gia vị đặc trưng và không thể thiếu. Thính làm món nem thơm hơn, chắc thế mà chẳng có câu thả thính hay rắc thính, ngoài ra có tác dụng bảo quản thực phẩm, tránh nguyên liệu tiếp xúc với không khí, ruồi bọ. Với một số món, thính còn hỗ trợ lên men bởi gốc đường trong tinh bột gạo. Tại sao có tên là thính thì có lẽ nó liên quan đến mùi hương và việc ngửi mùi hương của thính giác.

Nem ở Nam Định hầu như phải chấm nước chấm, bởi chúng không trộn đẫm gia vị khô như nem Bùi, nem Phùng ở Hà Nội, Bắc Ninh. Có lẽ, tộc Trần xưa sẵn nước mắm hơn bột canh Knorr nên ăn gì cũng pha nước chấm để chấm. Cách ăn nem cũng vẽ vời hơn nem xứ khác: trải lá bánh đa nem, lót 1 lá sung, lót 2 lá mơ, lót 3 là đinh lăng, ngổ, thơm… rồi mới đến nem đủ bì mỡ nạc, rồi cuốn lại và chấm vào nước chấm mới ăn. Cái kiểu cuộn nem này cũng rất giống cuốn bánh Xuân Thái.

Như vậy, có thể thấy, ẩm thực Nam Định về cơ bản là phù hợp với thực trạng đời sống thường nhật. Xôi, bún, cháo, bánh cuốn, nem, các loại bánh bình dân, bánh mỳ pate, củ luộc (ngô, khoai, sắn, sắn dây, dong riềng, từ).

Món nướng muối ớt Sài Gòn

 theo: SGTC

 Những sản vật trên rừng dưới sông dưới suối dưới biển, còn tươi sống, tươi nguyên, gặp muối ớt dường như được ướp giữ lại mọi thứ thanh tân nguyên xi… Công thức điều vị mộc mạc này còn đứng vững tới nay, nói như một nhà văn hoá, là được bình chọn rất dân chủ bởi lá phiếu của từng cái lưỡi.

Gà nướng muối ớt.

Ở Sài Gòn mà nói muối ớt nhiều người lắc đầu. Nhất là những ông bà chuyên viên dinh dưỡng nhìn đâu cũng thấy phản dinh dưỡng, lắc càng mạnh. Họ chẳng những khuyên giảm muối mà có kẻ còn coi muối như kẻ thù của loài người. Tính đến chuyện muối bị tình nghi là kẻ thù – tác nhân làm tăng huyết áp, phải kể từ thuở loài người thời chiến tranh nguyên sơ, đã biết lợi dụng tiền sử huyết áp của đối phương để kích báng đối phương tức đến hộc máu mà chết, như Lượng kích Du thời Tam Quốc. Nhưng tới nay chưa có toà nào lên án được muối vì không đủ chứng cứ kết nó là nguyên nhân trực tiếp.

 

Triết lý của nhà dinh dưỡng là thà lầm còn hơn sót.

Với những con người khẩn hoang Nam bộ, rõ ràng muối và ớt là hai thứ gia vị rất sẵn có và đeo cứng cuộc đời họ như đỉa dưới đồng sâu. Sự thật này đã được khẳng định khắp nơi: “bữa ăn nghèo nàn nhất và đơn điệu nhất của các nước kém phát triển lại càng cần gia vị nhất,” theo sử gia Pháp F. Braudel, tác giả cuốn Những cấu trúc sinh hoạt hàng ngày.

Chuột nướng muối ớt.

Người ta lại nói muối Bạc Liêu ngon nhứt. Mà Bạc Liêu chỉ có sở muối Gành Hào. Dân Gành Hào khẳng định, muối ở đây ngon nhứt. Nhưng cả mấy ông làm công ty muối Bạc Liêu lẫn diêm dân Gành Hào không ai biết tại sao nó ngon. Mà còn khăng khăng muối đen ngon hơn muối trắng. Muối đen lại bị công nghiệp tẩy chay. Nội cái chuyện tiếp thị hột muối cũng kiểu “hữu xạ” bảo sao người dân muối không vô vọng…

Muối hột với ớt – ớt chim ỉa mọc hoang đâu đó gần gò mối, miếng ruộng biền, càng nồng nàn – giã dập dập, ướp con cá câu cắm, con chuột chận ngách, con lươn ống trúm trên đồng, rồi bó lá chuối, tóm mớ rơm nướng trui lên thì mười “barbecue” của Tây theo cũng chẳng kịp. Vì chẳng qua là barbercue nặng mùi son phấn, mà lại thiếu đi cái tươi ngọt, do nguyên liệu nằm trong hầm đá quá lâu. Vả chăng, so với dân Á, dân Tây rất ư là vô cảm với vị “ngọt” trong thực phẩm mà người Nhật khám phá ra đầu tiên từ tảo biển, đặt tên là umami…

Ếch nướng muối ớt.

Sài Gòn gần đây, khi những viên gạch mộc xù xì thô ráp quay trở ra nằm e ấp trên mấy cái mặt tiền nhà lai thuộc địa (coloniale), những làng nướng tấp tểnh mọc lên. Muối hột giã ớt lại quay về. Nhưng không phải làng nướng nào cũng đúng là muối hột, đúng là ớt hiểm chim ỉa, đúng là muối hột Gành Hào – vùng đất nuôi con cá-kèo-lọ-lem tự nhiên và bán tự nhiên ngon đến dẹo lưỡi người Sài Gòn. Hột muối ở đây ngon cũng vì lẽ này chăng?

Kể từ Sài Gòn sinh nhật 300, những khu nướng khẩn hoang nổi lên, nướng muối ớt làm cho lũ chuột đồng miền Tây điêu đứng (nhưng không sao, hồi tháng 10 vừa rồi, con người đã công bố nhân bản chuột đồng được rồi). Món ngon bao giờ cũng có hàm lượng quá khứ hoặc hàm lượng, xin lỗi,… nước bọt (quảng cáo của nhà hàng)… cho những người (trẻ) thiếu đi thứ “muối mắm” quá khứ: chuột bắt được lột da, ướp muối ớt – muối ớt đồng bao giờ cũng có thêm một hai thứ lá rau mùi như é, lốt hoặc mãng cầu, ổi, bó chuột lại hoặc giã dập trong muối luôn. Và nổi lửa ở một góc ruộng. Cơm trắng với bữa thịt chuột nướng bốc mùi thơm lừng ngon – một sự tương phản giữa cơm lạt ngon ngót bột đường và vị mặn, cay, béo, mùi thơm, khen khét quyện lấy nhau, “âm dương giao hoà, vạn sự (ngon) sinh sôi” (Khổng Tử). Phiên bản ấy được bê về Sài Gòn đã bị vặt trụi lủi nhiều chi tiết. Nhưng nhiều người ăn vẫn cứ ăn giặm phiên bản trụi lủi ấy với mắm-muối-xửa-xưa. Thật hồn hậu. Thật đã.

Tôm nướng muối ớt.

Bởi thế cho nên, chuột đồng nướng muối ớt thường đứng đầu bảng-sạch-bách trong thực đơn buffet của các chương trình ẩm thực khẩn hoang.

Với một số người ngại chuột, các món nướng muối ớt khác cũng không kém hương sắc. Bạn có thể đọc trong thực đơn: cu muối ớt nướng mọi, cá lóc nướng muối ớt, lươn nướng muối ớt, cánh gà ta nướng muối ớt, ếch nướng muối ớt, dông nướng muối ớt, v.v. Nói chung, những sản vật trên rừng dưới sông dưới suối dưới biển, còn tươi sống, tươi nguyên, gặp muối ớt dường như được ướp giữ lại mọi thứ thanh tân nguyên xi… Công thức điều vị mộc mạc này còn đứng vững tới nay, nói như một nhà văn hoá, là được bình chọn rất dân chủ bởi lá phiếu của từng cái lưỡi.

Cá Mao Ếch nướng muối ớt.

Muối ớt như những thứ công thức gia vị “trầm tích” từ đời sống của những người dân chân lấm tay bùn. Họ làm việc nặng, mồ hôi ra nhiều, muối cơ thể mất theo mồ hôi, nên muối ớt trở thành nguồn cung cấp bù muối. Chẳng nhà dinh dưỡng nào phản đối được điều này. Ngay cả trong các món canh, như canh cải tàu bay hái trên đồng, canh chua lá vang, muối ớt cũng là thứ điều vị chính. Bạn có thể thể nghiệm điều đó khi so với nêm các thứ khác. Muối mặn thường làm tim đập nhanh, kháng được cái lạnh buổi đầu ngày, nên củ khoai cũng có gói muối ớt kèm theo.

Về lại Sài Gòn, những món nướng thô mộc này, như giòng phù sa nặng “quặng” thương nhớ. Mỗi lần ăn là mỗi lần chở ta về một nơi chốn đã sống đã lớn lên, đã giữ lại ta là ta chứ không phải là ai khác.

Mật ong đại kị với 8 loại thực phẩm

 

Mật ong đại kỵ với nhiều loại thực phẩm, nếu bạn kết hợp sai có thể gây hại sức khỏe, thậm chí nguy hiểm tính mạng.

Theo lương y Bùi Đắc Sáng - Hội Đông y Hà Nội, mật ong là hỗn hợp của các loại đường và một số thành phần khác. Về thành phần carbohydrate, mật ong chủ yếu là fructose (khoảng 38,5%) và glucose (khoảng 31%). Các carbohydrate khác trong mật ong gồm maltose và carbohydrate hỗn hợp. Mật ong cũng chứa một lượng rất nhỏ các hợp chất chức năng như chất chống oxy hóa, bao gồm chrysin, pinobanksin, vitamin C, catalase và pinocembrin. Thành phần cụ thể của mật phụ thuộc vào hoa mà ong hút mật.

Lương y Sáng cho biết, Đông y coi mật ong là vị thuốc tốt cho sức khỏe như trị ho, trị đau dạ dày, dùng cho người bị tăng huyết áp, suy giảm sức khỏe. Tuy nhiên, khi dùng mật ong bạn nên tuyệt đối tránh kết hợp với một số thực phẩm khác có thể gây hại cho sức khỏe.

1. Hẹ

Không nên ăn mật ong với hẹ, bởi mật ong có tác dụng nhuận tràng, nếu ăn cùng hẹ giàu chất xơ dễ gây tiêu chảy. Hẹ giàu vitamin C, nhưng nếu gặp các khoáng chất đồng, sắt... trong mật ong có thể gây ra phản ứng oxy hóa, mất đi tác dụng vốn có.

2. Hành

Axit hữu cơ, men có trong mật ong gặp phải hành có chứa axit amin sẽ gây phản ứng sinh hóa bất lợi cho cơ thể, nặng hơn có thể sản sinh chất độc, gây kích thích ruột khiến người dùng bị tiêu chảy.

3. Hành tây

Mật ong kỵ với hành tây, nếu ăn kèm sẽ khiến cho axit hữu cơ, enzyme trong mật ong gặp axit amin chứa lưu huỳnh trong hành tây nảy sinh phản ứng hóa học có hại, hoặc sản sinh chất có độc, kích thích dạ dày, tiêu chảy hoặc ngộ độc.

4. Tào phớ

Tào phớ ngọt, tính hàn, có thể thanh nhiệt tán huyết. Tuy nhiên, nếu ăn kèm với mật ong có thể gây tiêu chảy, bởi những loại enzyme có trong mật ong và khoáng chất, protein thực vật… trong tào phớ hòa trộn với nhau sẽ phản ứng sinh hóa không có lợi.

5. Đậu phụ

Cả đậu phụ và mật ong đều rất tốt cho sức khỏe nhưng không thể kết hợp chung. Các khoáng chất, protein thực vật, axit hữu cơ trong đậu phụ nếu kết hợp với enzym trong mật ong sẽ xảy ra phản ứng sinh hóa, không tốt cho cơ thể.

6. Cá chép

Kết hợp cá chép với mật ong rất kỵ, nếu ăn kèm có thể ngộ độc ngay. Trong trường hợp này, có thể dùng đậu đen, cam thảo để giải độc.

7. Thì là

Nếu vô tình kết hợp mật ong với thì là, rất dễ gây tổn thương gan, tăng tình trạng đau mắt đỏ.

8. Sắn dây

Sắn dây là loại bột uống mát cho cơ thể nhưng không nên kết hợp mật ong với bột sắn dây, có thể gây hôn mê.

 Lưu ý, khi bảo quản mật ong bạn nên sử dụng trong các dụng cụ bằng thủy tinh, sứ. Mật ong có tính axít yếu, nên khi tiếp xúc với bình đựng bằng kim loại sẽ xảy ra phản ứng hóa học, tách sắt, nhôm, kẽm.

Tác dụng khi xoa bụng thuận và nghịch kim đồng hồ

 

Xoa bụng đúng cách có thể ngăn ngừa các vấn đề tiêu hóa nhưng người đang có u, nhiễm trùng không nên làm.

Khoang bụng chứa nhiều bộ phận trong cơ thể như dạ dày, ruột, gan, mật, tụy, thận… Theo y học cổ truyền, massage vùng bụng không chỉ có tác dụng điều hòa đường tiêu hóa như ngăn ngừa táo bón, tiêu chảy mà còn hỗ trợ điều trị các vấn đề như khó chịu trong kỳ kinh nguyệt, béo phì… Chỉ cần hình thành thói quen xoa bụng, bạn sẽ nhận được hiệu quả nhất định sau một thời gian. 

Theo Today’s Weekly, hướng massage bụng cũng có những tác dụng khác nhau: 

Xoa bụng theo chiều kim đồng hồ: Ngăn ngừa táo bón

Kiểu xoa bụng ngăn táo bón. Ảnh: Today’s Weekly

1. Xoa lòng bàn tay vào nhau để làm ấm.

2. Đặt lòng bàn tay lên rốn và massage từ từ theo chiều kim đồng hồ từ trong ra ngoài. Lặp lại động tác 10 phút, khoảng 50 lần.

Chuyển động này đi dọc theo ruột già, có tác dụng ngăn ngừa táo bón và thúc đẩy đại tiện. 

Xoa bụng ngược chiều kim đồng hồ: Giảm tiêu chảy mạn tính  

Kiểu xoa bụng ngừa tiêu chảy. Ảnh:  Today’s Weekly

1. Xoa lòng bàn tay vào nhau để làm ấm.

2. Đặt lòng bàn tay lên bụng, massage từ từ ngược chiều kim đồng hồ từ ngoài vào trong, Lặp lại hành động 10 phút, khoảng 50 lần.

Lưu ý

- Khi massage bụng, bạn chỉ cần dùng tay, không cần dụng cụ khác. Cường độ phải đều và chậm, miễn là không có cảm giác khó chịu và không bị đau. Cố gắng nằm càng phẳng càng tốt. Nếu thời gian và không gian không cho phép thì có thể ngồi thẳng. 

- Thời điểm tốt nhất là trước khi đi ngủ vào buổi tối, hoặc sau khi thức dậy vào buổi sáng và đã đi tiểu.

- Vì nhu động ruột được thúc đẩy trong quá trình xoa bóp nên bạn có thể cảm thấy đầy hơi, đói, không cần phải lo lắng.

- Những người đang bị nhiễm trùng bụng cấp tính, có u, thiếu tiểu cầu không được phép xoa bóp để tránh tổn thương lan rộng. Nếu da có mủ hoặc chảy máu thì phải chữa trước rồi mới xoa bóp.

- Phụ nữ mang thai không massage vùng bụng bởi nếu không cẩn thận có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Tác dụng của hạt Vừng trong Đông y

 Hoàng Hải Vân

 

Có lẽ hạt mè (miền bắc gọi là vừng) quen thuộc với người Việt ta chỉ sau cơm gạo. Đông y gọi nó là Hồ Ma (hoặc Chi Ma), có vô số công dụng đối với sức khỏe.

Theo một cuốn sách thuốc cổ, mè đen mà chế theo lối “cửu chưng cửu sái”, tức là đêm chưng ngày phơi , lặp lại 9 lần, nghiền thành bột trộn với mật ong viên thành hạt to bằng hạt nhãn, ăn hoặc uống với rượu ngày 3 lần mỗi lần 15 viên, sẽ có tác dụng thần kỳ đối với sức khỏe.

Ai uống được 1 năm, tinh thần sáng sủa, thân thể nhẹ nhàng, có thể không cần ăn cơm vẫn sống khỏe. Uống được 2 năm tóc bạc lại đen. Uống 3 năm, răng rụng lại mọc. Uống 4 năm, thủy hỏa điều hòa. Uống 5 năm đi nhanh như ngựa chạy. Uống càng lâu càng sống lâu. Y văn cổ còn ghi nhận có trường hợp chỉ ăn viên mè đen không ăn cơm sống tới 80 tuổi mà trông trẻ như thanh niên, ngày đi bộ 300 dặm không thấy mỏi (theo sách Dược tính chỉ nam).

Tôi hoàn toàn không có ý định “luyện đan” để trở thành một tiên ông kỳ dị như vậy, nên không thử, chỉ ghi ra để tham khảo. Câu chuyện trên khó có thể tin, có lẽ người xưa quá lời nhằm khuyến khích ăn mè thôi, nhưng sự quá lời kia cũng cho thấy tầm cỡ của những hạt mè nhỏ bé.

Không phải ngẫu nhiên mà Bộ Y học cổ truyền Ấn Độ khuyến khích người dân dùng dầu mè để ngăn ngừa lây nhiễm Covid-19 (tất nhiên họ không thể đưa ra chứng cứ để chống lại sự phản đối, vì cái con virus này mới xuất hiện làm gì có y văn nào nói đến nó).

Nhưng các y văn cổ đều thừa nhận : Hồ ma bổ phế khí, tốt cho gan và thận, nhuận được ngũ tạng, làm tăng tinh tủy, mạnh gân cốt, sáng tai mắt, lương huyết và giải độc, trừ phong và thấp, ăn nhiều khiến cho râu tóc đen nhuận, da dẻ mịn màng. Phụ nữ sinh con ít sữa, ăn nhiều mè đen sẽ cho nhiều sữa.

Người bị phong ngứa, hay bị côn trùng cắn ngứa lở, sưng vú hay ngứa ngáy lở loét chỗ kín, nghiền mè đen sống nhão như bùn bôi vào có thể trị được.

Dầu mè (gọi là hồ ma du) chữa được hết thảy các thứ mụn nhọt chốc lở ghẻ ngứa, sát được hết thảy các giống trùng độc ký sinh trên da, ăn vào nhuận đại trường, cũng rất tốt cho sức khỏe.

Hoa mè (hồ ma hoa) chữa được bệnh rụng tóc cùng các loại mụn nhọt đinh độc mọc trên da thịt (giã nát xát vào).

Ngọn cây mè (gọi là hồ ma hành) đốt cháy tồn tính có thể trừ bỏ được những ác nhục như mụn thịt và mụn cứt ruồi.

Còn rất nhiều công dụng của hạt mè không thể nói hết ở đây. Mè gì cũng tốt, nhưng tốt nhất là mè đen. Mè chế biến và pha trộn được rất nhiều món ăn. Ở miền nam trước đây có “phong trào” ăn gạo lứt muối mè theo phương pháp dưỡng sinh của cụ Ohsawa cũng rất công hiệu.

Nhà nghèo chỉ ăn cơm với muối mè và ít rau dại cũng đủ dinh dưỡng. Những kẻ làm biếng như tôi, sáng có thể nấu cháo gạo (tốt nhất là gạo lứt) và mè đen giã nát, ăn vào thấy nhẹ nhàng thanh thoát.

Lời dạy cuối cùng của đức Phật trước khi nhập Niết bàn

   “Này! Các người phải tự mình thắp đuốc lên mà đi! Các người hãy lấy Pháp của ta làm đuốc! Hãy theo Pháp của ta mà tự giải thoát! Ðừng tìm sự giải thoát ở một kẻ nào khác, đừng tìm sự giải thoát ở một nơi nào khác, ngoài các người!..”.

1. Phật báo tin sắp nhập Niết bàn

   Khi giác hạnh đã viên mãn thì Phật đã 80 tuổi. Ðến đây, sắc thân tứ đại của Ngài cũng theo luật vô thường mà biến đổi, yếu già. Năm ấy Ngài vào hạ ở rừng Sa La trong xứ Câu Ly, cách thành Ba La Nại chừng 120 dặm. Một hôm, Ngài gọi ông A Nan, người đệ tử luôn luôn ở bên cạnh Ngài đến và phán bảo:

   -“A Nan! Ðạo ta nay đã viên mãn. Như lời nguyện xưa, nay ta đã có đủ bốn hạng đệ tử: Tỳ kheo, Tỳ kheo Ni, Ưu Bà Tắc, Ưu Bà Di. Nhiều đệ tử có thể thay ta chuyển xe pháp, và đạo ta cũng đã truyền bá khắp nơi. Bây giờ ta có thể rời các ngươi mà ra đi. Thân hình ta, theo luật vô thường, bây giờ như một cổ xe đã mòn rã. Ta đã mượn nó để chở pháp, nay xe đã vừa mòn mà pháp cũng đã lan khắp nơi, vậy ta còn mến tiếc làm gì cái thân tiều tụy này nữa? A Nan! Trong ba tháng nữa ta sẽ nhập Niết bàn”.

    Tin đức Phật sắp vào Niết bàn, lan ra như một tiếng sét. Các đệ tử của Ngài đi truyền giáo ở các nơi xa, lục tục trở về để cùng đấng Giác Ngộ chia ly lần cuối.

   Trong thời gian ba tháng cuối cùng của Ngài, đức Phật vẫn không nghỉ ngơi, mà vẫn tiếp tục đi truyền đạo.

 Một hôm Ngài đi thuyết pháp ngang qua một khu rừng, gặp một người làm nghề đốt than, ông Thuần Ðà, thỉnh Ngài về nhà để thọ trai. Ngài im lặng nhận lời cùng các đệ tử theo ông về. Ðến nhà ông Thuần Ðà dọn ra cúng dường Ngài một bát cháo nấm Chiên đàn, thường gọi là nấm heo rừng, vì giống nấm này rất được giống heo rừng ưa thích.

   Thụ trai xong, Phật cùng các đệ tử từ giã ông Thuần Ðà ra đi. Ðược một quãng đường, Ngài giao bình bát cho ông A Nan và truyền treo võng lên, trong rừng cây Ta La (Tàu dịch là cây song thọ, cây có hai nhánh lớn chia ra như hai cái nạn), để Ngài nằm nghỉ. Ngài nằm xuống võng đầu trở về hướng Bắc, mình nghiêng về phía tay phải, mặt xây về hướng mặt trời lặn, hai chân tréo vào nhau.

   Nghe tin Ngài sắp nhập Niết bàn, dân chúng quanh vùng đến kính viếng rất đông, trong số ấy có một ông già ngoài 80 tuổi, tên Tu Bạc Ðà La đến xin xuất gia thọ giới Sa di với Ngài, Ngài hoan hỷ nhận lời. Ðó là người đệ tử chót trong đời Ngài.

2. Phật nói Kinh Di Giáo và những lời phú chúc

  Lúc bấy giờ các đệ tử của Ngài đều có mặt đông đủ, chỉ trừ ông Ca Diếp vì đi thuyết pháp xa, chưa về kịp.

Ngài hội tất cả đệ tử và tín đồ đến quanh Ngài và dặn dò một lần cuối. Ngài phú chúc như sau:

a) Y, bát của Ngài sẽ truyền cho ông Ma Ha Ca Diếp.

b) Các đệ tử phải lấy Giới luật làm Thầy.

c) Ở đầu các Kinh phải nên nêu 4 chữ: “Như thị ngã văn”.

d) Xá lợi của Ngài sẽ chia làm ba phần:

Một phần cho Thiên cung,

Một phần cho Long cung,

Một phần chia cho 8 vị Quốc vương ở Ấn Độ

Sau đây là lời vàng ngọc mà Ngài đã để lại trong giờ phút cuối cùng.

“Này! Các người phải tự mình thắp đuốc lên mà đi! Các người hãy lấy Pháp của ta làm đuốc! Hãy theo Pháp của ta mà tự giải thoát! Ðừng tìm sự giải thoát ở một kẻ nào khát, đừng tìm sự giải thoát ở một nơi nào khác, ngoài các người!..”.

“Này! Các người đừng vì dục vọng mà quên lời ta dặn. Mọi vật ở đời không có gì quí giá. Chỉ có chân lý cuả đạo ta là bất di, bất dịch. Hãy tinh tiến lên để giải thoát, hỡi các người rất thân yêu của ta!”.

   Sau khi đã dặn dò cặn kẽ xong, Ngài nhập định rồi vào Niết bàn. Lúc bấy giờ nhằm ngày Rằm tháng Hai Âm lịch (theo giáo sử Trung hoa).

   Rừng cây Ta-la tuôn hoa xuống phủ lên thân Ngài, trời đất u ám, cây cỏ héo úa, chim chóc im bặt tiếng hót. Vạn vật như chìm lặng trong giây phút nặng nề của sự chia ly.

   Các đệ tử tẩn liệm xác Ngài vao trong kim quan và 7 ngày sau, đua kim quan Ngài vào thành Câu thi để tại chùa Thiện Quang và làm lễ trà tỳ (lễ hỏa thiêu).

   Tám vị Quốc vương lớn ở Ấn Độ kéo binh hùng tương dũng đến toan tranh dành Xá lợi. Nhưng ông Hương Tích y theo di chúc của Phật, đứng ra điều đình, và nhờ thế việc phân chia Xá lợi đều được ổn thỏa.

(Trích trong cuốn Phật học Phổ thông của Hòa thượng Thích Thiện Hoa)

 

Khi ngủ nên nằm nghiêng sang trái, sang phải, nằm sấp hay nằm ngửa ?

 St trên net

 

Chúng ta có thói quen ngủ không giống nhau, có người thích nằm ngửa với tứ chi duỗi thằng, có người lại thích ngủ trong tư thế cuộn tròn, nhưng cũng có người chỉ ngủ được nếu nằm sấp... Tư thế ngủ có mối liên hệ chặt chẽ đến sức khoẻ của con người nhưng nhiều người trong chúng ta hoàn toàn không quan tâm hay không biết.

Gần 1/3 cuộc đời của con người dành cho việc ngủ, giấc ngủ ngon giúp 2/3 cuộc đời còn lại có chất lượng tốt hơn. Vậy, nằm ngủ như thế nào mới có ích cho sức khỏe?

1. Ngủ nghiêng bên trái có tạo sức ép lên tim không?

Câu trả lời là: KHÔNG!

Trái tim được khung xương sườn bảo vệ hoàn hảo, có thể đôi lúc nó sẽ chịu tác động của ngoại lực, nhưng nhìn chung sẽ không gây ra tổn thương đáng kể cho tim.

Đối với hầu hết những người khỏe mạnh, không có nhiều khác biệt giữa việc ngủ nghiêng bên trái hay bên phải. Tuy nhiên, đối với một số kiểu người thì điều đó lại quan trọng!

Nếu bạn thích ngủ nghiêng, hãy nhớ chọn một chiếc gối nằm chất lượng để tránh đau cổ và lưng. Ngoài ra, đặt một chiếc gối giữa hai chân cũng sẽ giúp căn chỉnh hông tốt hơn, phù hợp với đường cong tự nhiên của cột sống. Bạn có thể ngủ nghiêng bên nào tùy ý, miễn sao cảm thấy thoải mái nhất. Mặc dù đây là kiểu ngủ tốt, nhưng đừng ngại chuyển sang tư thế nằm ngủ khác nếu thấy mỏi hoặc không phù hợp.

2. Hai loại người nên ngủ nghiêng bên phải

2.1. Người mắc bệnh tim

Đối với hầu hết người mắc bệnh tim, ngủ nghiêng bên phải sẽ tốt hơn.

Trái tim nằm ở phần giữa bên trái phía dưới của lồng ngực. Khi ngủ nghiêng bên trái, tim ở vị trí thấp hơn. Lúc này, máu trở về tim nhiều hơn do trọng lực, nó sẽ tạo áp lực lên tim trong quá trình bơm máu trở lại, có khả năng làm tình trạng bệnh xấu thêm.

2.2. Người viêm dạ dày và chức năng tiêu hóa kém

Dạ dày nằm bên trái và ở phía trên toàn bộ bụng.

Đối với bệnh nhân viêm dạ dày, chức năng tiêu hóa kém thì ngủ nghiêng bên phải sẽ giúp quá trình hấp thu và tiêu hóa thức ăn trong dạ dày tốt hơn.

3. Hai kiểu người nên ngủ nghiêng bên trái

Nằm ngủ nghiêng thực sự là tư thế khá tốt, đặc biệt là nghiêng về bên trái. Kiểu ngủ này không chỉ giúp giảm tiếng ngáy, mà còn rất có lợi cho hệ tiêu hóa, thậm chí là kiểm soát chứng ợ nóng.

Một nghiên cứu đã theo dõi 10 người trong hai ngày. Ngày đầu tiên, những người tham gia nằm ngủ nghiêng bên phải sau khi tiêu thụ một bữa ăn nhiều chất béo. Vào ngày thứ hai, họ chuyển sang tư thế nằm ngủ nghiêng về phía bên trái. Mặc dù chỉ là một nghiên cứu nhỏ, nhưng các chuyên gia đã phát hiện rằng tư thế nằm ngủ nghiêng về bên phải làm tăng chứng ợ nóng và trào ngược axit. Vì vậy bạn có lý do chính đáng để tập dần thói quen nằm ngủ nghiêng sang bên trái.

3.1. Bệnh nhân trào ngược dạ dày thực quản

Đối với những bệnh nhân mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản có triệu chứng trào ngược axit, ợ nóng, khi ngủ nghiêng bên phải, thực quản nằm thấp hơn dạ dày khiến axit dạ dày dễ trào ngược hơn;

Hơn nữa, độ đàn hồi của cơ vòng thực quản cũng sẽ yếu đi, làm giảm lực liên kết với axit dạ dày, làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược axit, thậm chí có thể khiến người bệnh ho, ngạt thở.

Vì vậy, những bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản nên ngủ nghiêng bên trái nhiều hơn.

3.2. Phụ nữ ở giai đoạn giữa và cuối của thai kỳ

Đối với phụ nữ ở giai đoạn giữa và cuối của thai kỳ, ngủ nghiêng bên phải có thể làm trầm trọng thêm tình trạng xoay ngược của tử cung và chèn ép niệu quản phải, dẫn đến giãn niệu quản hoặc thậm chí là thận ứ nước.

Tuy nhiên, không nên nằm ngửa khi ngủ, vì tử cung nặng có thể dễ chèn ép tĩnh mạch chủ dưới khi nằm ngửa, làm giảm lượng máu về tim, có thể dẫn đến tụt huyết áp khi nằm ngửa, thậm chí ảnh hưởng đến lượng máu cung cấp cho nhau thai, trường hợp nặng có thể gây thiếu oxy cho thai nhi trong tử cung.

Vì vậy, phụ nữ ở giai đoạn giữa và cuối của thai kỳ nên ngủ nghiêng về bên trái.

Lưu ý: Khi nằm nghiêng nên sử dụng tư thế hơi cong hai chân và kê một chiếc gối giữa hai chân để giữ cột sống ngang bằng, giảm áp lực lên thắt lưng và các cơ, đồng thời giúp bảo vệ cột sống thắt lưng.

Không nhất thiết phải tuân thủ tư thế ngủ nói trên và không dám cử động, có thể sẽ gây khó ngủ nếu chưa quen. Hầu hết mọi người đều thay đổi tư thế ngủ nhiều lần trong đêm, bạn có thể thử ngủ theo tư thế được khuyến nghị miễn là bạn cảm thấy thoải mái.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng có hai tư thế ngủ, nếu duy trì trong thời gian dài có thể làm cột sống bị ảnh hưởng đáng kể.

4. “Hai tư thế ngủ” nên tránh

4.1. Ngủ cuộn tròn

Cuộn tròn là ngủ với tư thế vòng eo và lưng cong, tay chân cuộn tròn thành quả bóng. Một cuộc khảo sát cho thấy cứ 5 người ngủ theo cách này thì có 1 người bị đau lưng và đau cổ.

Lưng sẽ đạt trạng thái thoải mái nhất khi duỗi thẳng, tư thế cuộn tròn sẽ khiến cơ lưng dưới rơi vào trạng thái “mệt mỏi”. Ban đầu, eo đã mỏi vì phải ngồi lâu trong ngày, ban đêm cũng phải làm thêm giờ. Theo thời gian, nó có thể tạo áp lực nhất định cho các mô mềm ở lưng dưới.

4.2. Ngủ sấp

Nằm sấp khi ngủ không chỉ khiến ngực bị chèn ép, khiến tim và phổi bị hạn chế hoạt động mà còn gây tức ngực, ngạt thở, khó chịu ở vùng trước tim… đồng thời còn gây tổn thương lớn cho cột sống.

Khi áp dụng tư thế nằm sấp ở giai đoạn đầu, bạn có thể tạm thời thư giãn các cơ ở hai bên cột sống thắt lưng, nhưng theo thời gian, các cơ ở hai bên sẽ dần dần co thắt trở lại.

Ngoài ra, khi ngủ ở tư thế này, đầu sẽ nghiêng sang một bên, cột sống cổ sẽ ở trạng thái xoắn lâu ngày, dễ bị nén và gây cứng cổ.

Nằm sấp có thể vừa gây đau cổ, vừa làm đau lưng. Đây cũng là tư thế nằm ngủ tạo thêm rất nhiều áp lực không cần thiết cho cơ và khớp, khiến bạn thấy đau và mệt mỏi khi thức dậy.

Nếu vẫn muốn nằm sấp khi ngủ, hãy thử dùng một chiếc gối kê đầu mỏng, hoặc không cần dùng gối, để giảm áp lực trên cổ. Bạn cũng có thể lót một chiếc gối dưới vùng bụng - xương chậu để giảm đau lưng dưới.

5. Nằm ngửa

Nằm ngửa là tư thế ngủ tốt, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Kiểu ngủ này không chỉ bảo vệ cột sống, mà còn giúp giảm đau hông và đầu gối.

Nằm ngửa khi ngủ dùng trọng lực để giữ cho cơ thể thẳng hàng với cột sống, nhờ đó giảm áp lực không cần thiết lên lưng hoặc khớp. Đặt một chiếc gối phía dưới đầu gối cũng có thể hỗ trợ đường cong tự nhiên của lưng.

Hơn thế nữa, nằm ngửa khi ngủ cũng giữ cho làn da của bạn luôn tươi trẻ, nhờ được bảo vệ tránh khỏi nếp nhăn do tác động của gối hoặc trọng lực.

Mặt khác, nằm ngủ ngửa có thể không thích hợp cho người ngủ ngáy hoặc ngưng thở khi ngủ, cũng như những ai đang chịu đựng chứng đau lưng. Đây là lý do tại sao mỗi tư thế nằm ngủ sẽ thích hợp cho từng đối tượng khác nhau.

Lời khuyên khi nằm ngửa ngủ là kê một chiếc gối dưới đầu gối để bớt đau lưng và giảm áp lực lên cột sống. Nếu bạn bị tắc nghẽn đường thở, có thể lót thêm một chiếc gối phụ để dễ thở hơn.

8 lý do bạn nên chuyển sang tư thế nằm ngửa khi ngủ ngay hôm nay

5.1. Giảm đau lưng và cổ

Nằm ngửa giúp giảm áp lực lên cột sống của bạn, giống như khi đứng thẳng. Nằm sấp khi ngủ, đầu nghiêng về một bên cũng giống như việc phải quay đầu về một hướng trong nhiều giờ khi ngồi hoặc đứng, gây nên tình trạng đau nhức. Kiểu ngủ này cũng khiến cột sống bị nén vì cổ bị ngửa ra phía sau.

Thả lỏng cột sống bằng cách nằm ngửa, sử dụng gối để tạo sự thoải mái và duy trì đường cong tự nhiên của cột sống.

Một nghiên cứu được thực hiện năm 2017 chỉ ra rằng, khi nằm ngửa, nên duỗi hai tay ở hai bên hoặc đặt trên ngực. Đây là cách tốt nhất để ngăn ngừa những cơn đau bất chợt.

5.2. Cải thiện việc hít thở

Nếu bạn đang nằm sấp hoặc nằm nghiêng, bạn có thể cảm thấy khó thở bởi cơ hoành là cơ chịu trách nhiệm cho việc thở. Nén cơ hoành lại sẽ làm cho hơi thở của bạn nông hơn.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, việc hít thở sâu bằng cơ hoành khi thức dậy có thể làm giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng. Một nghiên cứu năm 2018 cũng lưu ý rằng, thở chậm và sâu sẽ hỗ trợ sản xuất melatonin, một loại hormone thúc đẩy thư giãn, gây buồn ngủ và tăng hoạt động của hệ thần kinh phó giao cảm.

5.3. Giảm mụn

Rửa mặt, không chạm tay vào mặt, ăn ít đường... được coi là những giải pháp hiệu quả để có làn da sạch. Tuy nhiên điều gì sẽ xảy ra trong khi bạn ngủ?

Nằm nghiêng hoặc sấp khiến da mặt tiếp xúc với ga gối - nơi tích tụ nhiều chất bẩn.

Vỏ gối thấm hút bã nhờn cũng như cặn sản phẩm trên da và tóc. Khi nằm nghiêng hoặc nằm sấp, mặt của bạn sẽ tiếp xúc với những chất bẩn này. Điều này có thể góp phần gây ra các vấn đề về da như mụn đầu đen, mụn đầu trắng, mẩn đỏ và kích ứng.

Do vậy, nằm ngửa sẽ giúp cho da mặt tránh xa với bề mặt ga và gối - nơi chứa các loại bụi bẩn và bã nhờn có thể gây kích ứng da.

5.4. Giảm thiểu nếp nhăn

Khi ngủ, da mặt có thể bị chèn ép, co kéo và kích ứng, dẫn đến sự xuất hiện của các nếp nhăn. Khi mặt tiếp xúc trực tiếp với gối, ma sát tạo ra cũng có thể gây ra các nếp nhăn.

Điều này cũng tương tự với vùng da ở cổ. Bởi cổ là nơi thường bị vặn vẹo mỗi khi bạn nằm sấp để ngủ.

Trước khi đi ngủ, bạn có thể sử dụng nhiều sản phẩm chăm sóc da vào ban đêm. Nằm ngửa sẽ giúp cho mặt không bị chạm vào gối và ga giường, ảnh hưởng tới các lớp dưỡng da trên mặt.

5.5. Giảm bọng mắt

Khi nằm đè lên bất kỳ phần nào của khuôn mặt, chất lỏng sẽ đọng lại ở khu vực đó. Chất lỏng tích tụ gây ra bọng xung quanh mắt và khiến mặt bị sưng. Bằng cách nằm ngửa, bạn sẽ hạn chế được hiện tượng tích nước, từ đó giảm bọng mắt.

Khi ngủ, hãy nâng cao đầu một chút nhằm kiểm soát các phần bị tích nước. Điều này giúp bạn tránh được những bọng mắt khó chịu và thức giấc với một vẻ ngoài trẻ trung, thư thái.

5.6. Giảm tích tụ xoang

Kê đầu cao hơn tim khi nằm ngủ sẽ giúp giảm nghẹt mũi và ngăn ngừa tắc nghẽn đường mũi. Khi cúi đầu xuống, chất nhầy sẽ đọng lại trong xoang. Khi bạn nâng đầu lên, trọng lực sẽ giúp chất nhầy thoát ra và giữ cho đường thở thông thoáng.

Theo một đánh giá năm 2016, tư thế nằm ngửa cũng giúp chống trào ngược axit, hay còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

5.7. Ngăn ngừa đau đầu do căng thẳng

Tương tự như tác động với cổ và cột sống, nằm ngửa giúp giảm áp lực lên đầu.

Đau đầu Cervicogenic là một loại đau đầu bắt đầu ở cổ và thường xuất hiện do các vấn đề cột sống. Bệnh này thường bị nhầm với chứng đau nửa đầu. Các triệu chứng của đau đầu Cervicogenic có thể bao gồm đau nhói ở một bên đầu hoặc mặt, cổ cứng, đau gần mắt, đau khi ho hoặc hắt hơi, nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn, mắt mờ, đau bụng, dây thần kinh bị chèn ép.

Bằng cách giữ đầu, cổ và cột sống ở vị trí thẳng, bạn có thể giảm bớt áp lực và tránh bị chứng đau đầu Cervicogenic.

Mẹo giúp việc nằm ngửa dễ dàng hơn: Ngay cả khi nằm ngửa, bạn có thể quay đầu cho thoải mái. Dùng gối để nâng đỡ cổ và ngăn cơ thể bạn không bị "cám dỗ" để chuyển sang tư thế ngủ nghiêng hoặc nằm sấp.

5.8. Dễ thức dậy

Khi ngửa mặt lên, bạn dễ dàng nhận thấy sự thay đổi của ánh sáng hơn. Khi ánh mặt trời chiếu vào phòng ngủ, bạn có thể nhận được tín hiệu thông báo rằng đã đến lúc thức dậy.

Cách thức dậy này dễ chịu hơn âm thanh của đồng hồ báo thức. Thêm vào đó, ánh sáng giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học. Vì vậy, bạn có thể ngủ và thức dậy vào những thời điểm tối ưu trong ngày.

6. Những lưu ý khác

Nếu bạn cảm thấy không sảng khoái khi thức dậy, thì đã đến lúc nên tập thói quen ngủ tốt hơn. Ngoài điều chỉnh tư thế dễ ngủ, bạn còn có thể tăng chất lượng giấc ngủ bằng cách:

·      Tránh tiêu thụ dư thừa caffeine (từ cà phê và trà)

·      Tập luyện, vận động thể chất đều đặn

·      Thiết lập lịch trình thư giãn hàng đêm để chuẩn bị cho một giấc ngủ ngon

Ngoài ra, nên thử ghi lại nhật ký giấc ngủ trong 1 - 2 tuần. Bạn có thể theo dõi thói quen và chất lượng giấc ngủ của mình, từ đó có cái nhìn rõ hơn về lời khuyên nào sẽ phù hợp với bản thân.

Nhìn chung, bạn không phải thay đổi tư thế dễ ngủ quen thuộc nếu không gặp vấn đề gì bất thường. Hãy làm những gì khiến bản thân cảm thấy thoải mái nhất. Điều quan trọng là đảm bảo được nghỉ ngơi trọn vẹn sau một đêm ngon giấc và sẵn sàng năng lượng bắt đầu ngày mới.