Các yếu tố hình họa của hình ảnh (Phần 1)

Bài viết này đóng góp một phần kiến thức căn bản cho những người mới bắt đầu làm quen với nhiếp ảnh, những người đã từng băn khoăn: "Thế nào là một bức ảnh đẹp, và làm thế nào để tạo nên một bức ảnh đẹp?". Trong thời đại phát triển nhanh chóng của máy ảnh và công nghệ kỹ thuật số. Phải chăng, tất cả các bức ảnh đẹp là nhờ vào đẳng cấp công nghệ của phương tiện kỹ thuật số ?...(máy ảnh và đồ họa)  Mặc dù ta đã cầm trên tay chiếc máy ảnh tích hợp nhiều công nghệ hiện đại nhất, đắt tiền nhất, nhưng nó cũng chỉ là một cái máy, một cái máy vô tri vô giác, tự nó không có khả năng nhìn và chọn lựa. Cái chính là ta phải học cách sử dụng nó phục vụ cho mình Bức ảnh là tác phẩm nghệ thuật truyền tải tư tưởng của người sinh ra nó. Công nghệ kỹ thuật số chỉ là điều kiện cần, chứ không phải là điều kiện đủ, nó chỉ hổ trợ cho người làm ra tác phẩm được thuận tiện hơn.  Yếu tố làm nên giá trị nghệ thuật trong một bức ảnh, dĩ nhiên không phải là do chiếc máy ảnh, mà là do nhà nhiếp ảnh đã dùng chiếc máy ảnh đó như thế nào?. Nhà nhiếp ảnh giỏi, không phải là người có chiếc máy ảnh tốt nhất, đắt tiền nhất, mà là người chụp được những bức ảnh tốt nhất!  Nụ hôn- tác giả: Robert Doisneau Có một ví dụ: Một trong những nhà nhiếp ảnh nổi tiếng Henri Cartier-Bresson (Pháp) chỉ thích sử dụng một chiếc Leica "cổ lỗ sĩ", với ống kính tiêu cự trung bình, chụp phim đen trắng, và thường chụp với tốc độ 1/125 giây!  Henri Cartier-Bresson có thể sử dụng một chiếc máy tốt hơn nhiều, nhưng ông lại có thói quen thích sử dụng máy ảnh đơn giản. Tác phẩm sau cùng vẫn đạt được ý đồ sáng tác của ông, vẫn sinh ra được những bức ảnh rất tốt... Yếu tố tạo nên giá trị của những hình ảnh của nhà nghệ sĩ này (cũng như của những nhà nhiếp ảnh lớn khác) là điều khó giải thích rỏ ràng.  Nghệ thuật, bản thân nó không thể viết ra thành công thức. Ở người nghệ sĩ, việc thể hiện bản thân lên tác phẩm là bản năng, nhiều khi sử dụng đến tình cảm nhiều hơn là tri thức, kinh nghiệm nhiều hơn là công nghệ.  Vì vậy, rất khó... nếu không phải là tác giả, không thể biết ngay trước được tại sao và vì sao hình ảnh này lại có tính chất nghệ thuật còn hình ảnh kia thì không... “Đó là dấu hiệu của tài năng" là... một chút năng khiếu cộng với sự khổ luyện lâu dài. Tuy nhiên, để chập chững bước đi trên con đường này, chúng ta hãy tìm hiểu những khái niệm cơ bản ban đầu: Thế nào là một ảnh đạt, thế nào là một ảnh tốt (Hai từ ngữ này không giống nhau) - Ảnh đạt:  là một bức ảnh rõ nét, nhìn thấy rõ. Tất cả chỉ là như vậy. Bất kỳ ai, dùng một chiếc máy ảnh loại phổ biến bán ngoài thị trường, đều có thể chụp đạt tất cả mọi kiểu ảnh. - Ảnh tốt: Vì nó đã chộp được giây phút quan trọng, chộp được một vẻ mặt thoáng qua, một cử chỉ có ý nghĩa. Hoặc là nó thể hiện bằng một vẻ dễ nhìn hoặc khác thường, một con người, một cảnh vật, một hình thái của thiên nhiên. Hoặc nó gợi lên những mối liên quan tinh vi hình như được thiết lập giữa những yếu tố trong thiên nhiên hoặc những tình huống trong cuộc đời, hay cuối cùng nó đem đến cho ta những ấn tượng mới về một đối tượng mà chúng ta chưa biết rõ. Chỉ ra, thông báo, giảng dạy, gợi lên... Đó là một vài trong nhiều tính chất của một bức ảnh tốt.  Có thể nó là sản phẩm ta chộp lấy được, hay ta cố tình tạo dựng được... Cho dù nó là sản phẩm vô tình hay cố ý, nhưng nó chính là kim cương lẫn trong đá, tìm ra được nó cũng phải đòi hỏi có một kiến thức và tài năng nhất định. Trong nội dung bài viết này, tôi muốn bàn đến 7 vấn đề cơ bản nhất trong việc chụp hình, các yếu tố hội họa trong nhiếp ảnh.  Những căn bản hình họa của hình ảnh mà người cầm máy cần biết : 1- Đối tượng mô tả 2- Giây phút chụp 3- Bố cục khuôn hình 4- Điểm nhìn 5- Đường nét và nhịp điệu 6- Sắc độ, tối và sáng 7- Màu sắc  1. Đối tượng mô tả:  Trong nhiếp ảnh, tính chất của đối tượng hầu như không có ý nghĩa gì quan trọng.  Một cảnh vật hết sức tầm thường, một khuôn mặt của một người khách qua đường, một con vật, một thân cây, thậm chí một viên sỏi nữa, mang trong lòng nó nhiều khả năng chụp được những bức ảnh tốt chẳng kém gì những đối tượng thoạt nhìn chúng ta có thể cho là "ăn ảnh" hơn (những người phụ nữ xinh đẹp, những chú mèo con, thiên nga bơi trên hồ, cảnh hoàng hôn, v.v...).  Bằng chứng không thiếu: những nhà nhiếp ảnh lớn như Cartier-Bresson, Denis Brihat, Jean Dieuzaide, và nhiều người khác nữa, đều có thể sáng tạo được những hình ảnh kỳ diệu từ những đề tài bản thân chúng có vẻ rất tầm thường như một khu chợ ở Paris, một chiếc lá rơi, ánh nước trên mặt hồ...  Vậy thì, đối tượng chụp không là cái gì cả, hoặc là chẳng có giá trị bao nhiêu, trước một nghệ sĩ nhiếp ảnh biết làm nghệ thuật thực sự. Lặn lội lên bờ, xuống ruộng... đi sớm về khuya... lên rừng xuống biển, hoặc rủ nhau đi trại sáng tác... cũng không thể nào làm nên... "nhà nhiếp ảnh". Điều đó... chỉ cần cho các nhà báo làm ảnh thời sự theo đề tài định trước mà thôi!  Toàn bộ giá trị là ở cách ta nhìn đối tượng đó, cách ta chụp đối tượng đó... Trước hết hãy học cách nhìn!  Cái có thể làm cho một bức ảnh có giá trị, trước hết là nội dung gợi cảm của nó, sức mạnh biểu hiện của nó. Xu hướng rất thông thường ở người mới cầm máy là muốn đưa vào trong khuôn hình càng nhiều thứ càng tốt. Người mới vào nghề chụp đó muốn đưa vào trong một kiểu ảnh toàn bộ gia đình đứng trước toàn bộ khung cảnh. Đó đúng là cách thể hiện một bức ảnh vô giá trị. Kích thước nhỏ bé, tủn mủn của mỗi đối tượng, chi tiết quá nhiều khiến cho con mắt người xem bị lạc, khiến cho hình ảnh trở nên rối và có vẻ như ta đã được thấy rất nhiều lần ở đâu rồi. Trước một đối tượng như vậy, ta phải biết cách chọn: Người hay cảnh? Nếu chọn người, thì ta chụp gần lại, khuôn hình đầy hơn để có thể nhận ra đường nét và cảm xúc trên nét mặt. Cảnh vật sẽ đóng vai trò nền, đằng sau những bức "chân dung". Nếu ta chọn cảnh, thì phải cố gắng làm sao thể hiện được những đường nét tế nhị và giàu giá trị biểu hiện của phong cảnh, làm phân biệt các lớp khác nhau trong ảnh, làm nổi lên vẻ đẹp của ánh sáng ngược, v.v... Nếu như có người trong ảnh thì người chỉ là những cái chấm nhỏ xíu ở đằng xa, đóng vai trò "điểm đối về thị giác": con người trước thiên nhiên. Biết chọn lựa... là một cách khác để bày tỏ cùng một ý nghĩ, là vấn đề về sự thống nhất của đối tượng chụp. Trong nhiếp ảnh cũng như trong mọi phương tiện biểu hiện khác, ta không được "đề cập" đến nhiều chủ đề trong một hình ảnh. Điều đó không có nghĩa là nhà nhiếp ảnh chỉ được chụp một người, một vật hoặc một hành động duy nhất mà thôi. Mà là phải tôn trọng một sự phân chia thứ bậc nào đó giữa các yếu tố tạo nên ảnh.  Các yếu tố phụ có vai trò làm nổi bật yếu tố chính, chứ không được làm phân tán con mắt khỏi đối tượng chính. Tất cả các yếu tố trong bức ảnh phải tham dự vào cùng một cảnh tượng hoặc cùng một hành động.  2. Giây phút chụp Khi chụp một con người, một sinh vật hoặc một vật động, đặc điểm cơ bản là giây phút chụp. Đó là giây phút quyết định sự thành công. Động tác của mọi sinh vật đều qua một giây phút gọi là điểm tột đỉnh, điển hình cho toàn bộ hành động diễn ra trước và sau điểm tột đỉnh đó. Ví dụ, ta phải chụp người nhảy cao đúng vào lúc người ấy vượt qua xà ngang... Đối với những động tác phức tạp, của nhiều người cũng vậy.  Ví dụ, chụp hàng nghìn bộ mặt trên sân vận động đều cùng hướng về một phía, hàng trăm cánh tay chĩa về một nơi. Chụp quá sớm hoặc quá muộn một chút, hình ảnh sẽ mất hầu như hết ý nghĩa của nó.  Không phải chỉ ở chụp phóng sự hoặc chụp chân dung giây phút chụp mới quan trọng, mà cả chụp phong cảnh cũng vậy. Giây phút tốt nhất khi chụp một phong cảnh là khi mặt trời rọi tia nắng qua các dải mây, làm mọi vật tràn ngập một thứ ánh sáng nhẹ nhàng, làm đồi núi và cánh đồng nổi lên những hình dáng đặc biệt của chúng. Chọn giây phút bấm máy không phải chỉ là vấn đề may rủi, mà là một vấn đề kiên nhẫn và phương pháp. Một người cầm máy săn ảnh, không dám chớp mắt để tìm kiếm chộp lấy một giây của ánh bình minh hoặc hoàng hôn. Bởi vì họ hiếu rất rỏ giá trị của giây phút đó. Sự thành công của một bức ảnh nhiều khi là do người chụp dự kiến được trước sự kiện. Đó như thể là một "giác quan thứ 6" ở các nhà chụp chân dung và phóng sự. Giây phút ấy không thể do ta tạo ra.  Ta nghe những câu: "Cẩn thận! Đứng yên nhé! Cười lên! Chụp đây này..." chỉ làm xuất hiện trên đối tượng chụp một nụ cười cứng đờ. Cuộc sống không dừng lại, nhà nhiếp ảnh phải tìm kiếm và biết chộp lấy cuộc sống đúng lúc. (Còn nữa)