Bật lửa Zippo ra đời vào đầu thập niên 30 của thế kỷ trước đã tồn tại gần 90 năm trên thị trường và là một trong những cái tên nổi tiếng nhất trong giới bật lửa toàn cầu. Ở Việt Nam người ta biết đến Zippo từ kháng chiến chống Mỹ khi những người lính nước này khi qua chiến đấu tại Việt Nam mang dụng cụ này theo, nhưng hầu đa người chơi đặc biệt là những người mới chơi tại nước ta còn nhầm lẫn rằng Zippo là từ đồng nghĩa với cái bật lửa có cơ chế hoạt động bằng xăng đá với nắp mở kêu keng keng chứ không biết đó là tên thương hiệu.
Để giúp mọi người có thể tìm hiểu về Zippo dễ dàng và đầy đủ thông tin hơn mình sẽ dành bài viết này để củng cố lại kiến thức của Zippo bằng các thuật ngữ chuyên dụng từ đó giúp mọi người có thể phân biệt được các dòng Zippo riêng biệt và biết được Zippo thực chất là gì
1.Định nghĩa về bật lửa Zippo – Zippo Chính hãng – Zippo Made in USA
Bật lửa Zippo là dòng bật lửa được phát minh bởi ngài G. Blaisedell vào năm 1932 tại thị trấn Bradford, bang Pensylvania, Mỹ. Để có thể dễ hình dung thì Zippo hoạt động trên cơ chế tạo xăng đá, có nghĩa là bánh xe masat với đá tạo ra tia lửa, tia lửa bắt vào bấc dẫn nhiên liệu xăng được chứa trong bông từ ruột lên tạo thành ngọn lửa.
Vỏ Zippo đa phần được làm từ đồng khối (ngoại trừ các chiếc bằng bạc khối, vàng khối, titanium và một thời gian chiến tranh được làm từ thép) còn phần ruột được tạo nên từ hợp kim chống gỉ, tổng cộng một chiếc Zippo có 22 chi tiết với bao gồm 108 công đoạn sản xuất cực kỳ tinh xảo và khi hoàn thành việc mở nắp của Zippo mang lại một tiếng ting ting rất đặc chưng và chính âm thanh này giúp Zippo để lại ấn tượng trong lòng người dùng. Không chỉ thế với thiết kế buồng đốt chống gió vô cùng hoàn hảo Zippo có thể duy trì ngọn lửa với vận tốc gió lên tới 40km/h không bị tắt nên nó hoạt động vô cùng hiệu quả trên mọi điều kiện thời tiết. Zippo còn có một số dòng sản phẩm chạy bằng Gas nữa nhưng gần như ít tên tuổi hơn so với các dòng xăng đá
2. Các bộ phận cần biết trong chiếc bật lửa Zippo
– Vỏ Zippo: Vỏ Zippo đa phần được tạo nên từ đồng khối, sẽ có một số ít được làm từ bạc, vàng, niken, titanium hay thép nhưng số đó rất ít. Có hai loại cơ bản là vỏ thường và vỏ dày, vỏ thường bình quân dày khoảng 11-12mm còn vỏ dày thì gấp 1/3 lần chiều dày của vỏ thường. Còn có một loại vỏ khác nữa đó là vỏ của các dòng slim nhỏ hơn các dòng thường khoảng 1/3 lần
– Ruột Zippo: Ruột Zippo được làm từ hợp kim chống gỉ, hầu như tất cả các loại ruột đều được làm giống hệt nhau ngoại trừ các dòng đặc biệt như rep 1941, rep 1935 hay các dòng slim nhỏ hơn bởi thế nên về chất lượng đánh lửa và cơ chết của các dòng Zippo rẻ tiền hay đắt tiền đều như nhau.
– Miếng chặn xăng: Miếng chặn xăng là bộ phận nằm ở cuối cùng của ruột khi bạn lật đít ruột lên sẽ thấy, phần này được làm từ gòn cứng công dụng của nó là để tránh tràn xăng ra ngoài. Ngày xưa trước những năm 80 thì miếng chặn xăng kín không có lỗ như hiện nay nhưng sau khoảng những năm 9x hãng đã thiết kế thêm 1 lỗ tròn cùng với đó là dòng chữ đen “Lift To Fill” ý chỉ là “Nâng lên để châm” màu đen trên nó.. Mãi từ năm 2013 trờ lại đây thì dòng chữ này mới bắt đầu đổi từ màu đen sang màu đỏ
Một chút kiến thức: Vào khoảng những năm 1963-1967 trong chiến tranh Việt Nam tì những chiếc Zippo lại thường mang một miếng chặn xăng màu đỏ tươi. Dòng này gắn liền với lịch sự thế giới nên nó rất có giá trị hiện nay
-Lò xo đá: Là bộ phận xen giữ miếng chặn xăng có một khe ngang giúp bạn bạn có thể vặn ra được. Lò xo đá được gắn thêm trên đầu là một viên đồng vừa giúp lò xo đẩy đá hiệu quả hơn vừa giúp bảo vệ bánh xe trong trường hợp bạn dùng hết đá. Đầu còn lại là gắn với một chiếc vít cố định với ống đá như bạn thấy
– Bản lề: Bản lề Zippo thì có tới mấy loại
Loại 1: Bản lề 3 chấu
Là các loại Zippo bạn nhìn thấy chỉ có 3 chấu giữa phần cạnh nối thân với nắp vỏ. Loại bản lền này có cốt to hơn các bản lề hiện đại 5 chấu thông thường và khá là hiếm ở hiện nay vì nó đa phần chỉ xuất hiện ở các dòng cổ giai đoạn những năm 40. Những tay sưu tầm Zippo và chơi Zippo chuyên nghiệp vẫn đề cao loại 3 chấu và xem chúng bền hơn so với các loại 4 và 5 chấu như hiện nay.
Loại 2: Bản lề 4 chấu
Là loại bản lề bạn đếm được có 4 chấu phần cạnh nối giữa thân và nắp vỏ. Loại này cũng khá cổ và hiếm bạn có thể thấy điển hình nhất như các dòng 1935, 1937,1941… Đó là lý do các dòng 4 chấu này khá là có giá trị trong mặt sưu tập.
Loại 3: Bản lề 5 chấu
Phổ biến nhất trong 3 loại bản lề 5 trấu ra đời từ 1950 đến năm 2005 thì bắt đầu có chút điều chỉnh, tuy vẫn là 5 chấu nhưng từ năm 2005 đến nay 2 chấu chính giữa sẽ to hơn một chút so với 3 chấu con lại và chiều rộng của bản lề cũng sẽ hẹp hơm một chút so với các đời trước 2005.
Bản lề trong
Zippo bản lề trong là các loại zippo mà có phần bản lề được gán ở phần mặt trong của vỏ chỉ để lộ phần chấu ra bên ngoài. Bản lề trong xuất hiện từ năm 1936 đến nay lợi thế của loại bản lề này là tính thẩm mỹ, vùng với đó là hạn chế được các ngoại lực va chạm trực tiếp vào bản lề như rơi rụng tác động là ảnh hưởng
Bản lề ngoài
Ngược lại với bản lề trong là bản lề ngoài. Bản lề ngoài thì hiện toàn bộ phần bản lề ở bên ngoài vỏ khi đó bạn sẽ thấy bên cạnh của Zippo có 2 miếng thép nhô hẳn ra ngoài. Loại này khá cổ thường là xuất hiện trước năm 1936 hiện nay nó được tái hiện lại trong các bản rep 1932, rep1933, rep 1935
-Lưỡi gà:
Lưỡi gà là một bộ phận được tạo nên từ lá thép non nhiệm vụ của nó là hỗ trợ lực làm nẩy búa cam khi đóng mở nắp giúp tạo ra tiếng kêu hay và vang hơn cho Zippo. Tùy từng dòng mà người ta cân chỉnh lực lưỡi gà phù hợp. Tuy rằng bộ phận này hầu như rất bền khó có khả năng hư hỏng nhưng nếu người dùng để ngọn lửa cháy quá lâu thì nhiệt độ có thể làm ảnh hưởng tới lực nảy của lưỡi gà ảnh hưởng trực tiếp tới tiếng của Zippo
Lưỡi gà gù
Lưỡi gà gù là loại lưỡi gà cổ xuất hiện trong các dòng Zippo từ năm 1957 trở về trước. Nó được gọi là lưỡi gà gù bởi hình dáng của chúng hơi nhô lên trông như một chiếc lưng gù. Loại này tạo lực khá tốt nhưng lại có nhược điểm là dễ bị rỉ sét. Loại này giờ được xem là đồ cổ nên giá trị của nó khá cao trên thị trường
Lưỡi gà thẳng
Lười gà thằng khác với lưỡi gà gù là nó thẳng, dòng này ra đời từ 1958 cho tới năm 1970. Đến năm 1971 đầu lưỡi gà thẳng được chỉnh một chút khiến đầu lưỡi gà bè rộng ra, mẫu này được sử dụng cho đến tận hiện nay
-Búa cam:
Búa cam nằm ngay bên trên lưỡi gà, búa cam chính là bộ phận có nhiệm vụ giữ nắp mở ra đóng vào và kết hợp với thanh chữ U để tạo nên tiếng kêu đặc trực cho Zippo mà chúng ta vẫn thường nghe thấy. Chi tiết này được xem là bộ phận có tuổi thọ cao nhất trong Zippo, gần như nó không bao giờ vị hỏng. Trước tháng 8 năm 2003 búa cam được là trơn toàn bộ nhưng sau đó thì người ta đã tạo thêm 2 gờ nhỏ 2 bên đầu của búa cam. Nếu theo dõi các bản búa cam theo thời gian thì bạn sẽ thấy càng ngày nó càng được làm tinh xảo và đẹp mắt..
-Lá thép chữ U
Lá thép chữ U hay thanh chữ U là một bộ phận nằm trong phần nắp có hình dáng giống chữ U nên được gọi là thanh chữ U. Bộ phận này được hàn chặt vào nắp là một trong những bộ phận không thể thiếu của Zippo khiến chiếc Zippo mang tới âm thanh quen thuộc. Thanh này còn có nhiệm vụ giữ cho nắp của Zippo không bị bật ra. Thanh chữ U này luôn có góc 90 độ so với thành vỏ
-Tim Zippo:
Tim Zippo hay bấc Zippo là phần nhô lên giữa buồng đốt mang nhiệm vụ chứa ngọn lửa, duy trì ngọn lửa thông qua việc hút xăng từ ruột lên. Tim Zippo trước nay có hai loại, 1 là tim bột hay là tim quấn đồng. Tim bột thì được làm bằng sợ bột có vẻ ngoài giống như bấc đèn dầu ngày xưa loại này thường được dùng trong các dòng Zippo ngày xưa và nay hầu như còn rất ít. Loại còn lại là tim quấn đồng là kết hợp giữa các sợ bột và 3 sợi đồng đan chéo vào nhau mà thành. Tim quấn đồng thì bền hơn, tiết kiệm hơn và ít tạo muội hơn tim bột nhưng khả năng dẫn xăng thì tất nhiên không bằng.
-Đá Zippo:
Đá Zippo được làm từ đá đánh lửa với viên đen ánh vàng ngoài nếu đặt ra ánh sáng. Đá lửa mang nhiệm vụ là nguồn tạo tia lửa để Zippo hoạt động, đá lửa được đặt vào trong ống đá khi bánh xe đánh đá hoạt động tia lửa sẽ bắn ra bắt vào bấc Zippo và tạo nên ngọn lửa
.- Xăng Zippo:
Xăng Zippo là nhiên liệu dành riêng cho Zippo, loại xăng này thường được đặt trong các chai sắt loại 125ml không phải là xăng dùng cho xe máy hay oto ngoài trạm xăng thông thường mà là một loại xăng sinh học được tạo nên từ thực vật. Loại xăng này không tạo khói, tạo muội và ít gây mùi giúp bảo vệ Zippo và cho Zippo hoạt động hiệu quả nhất có thể
-Mộc đáy Zippo (Bottom Stamp)
Mộc đáy Zippo chính là phần dưới cùng của Zippo khi bạn lật đáy lên. Nó bao gồm các ký tự được hãng dập khuôn lên, các kị tự này sẽ tùy từng giai đoạn, tùy từng thời kỳ mà sẽ khác nhau. Nhưng tựu chung nó sẽ bao gồm các thông tin về nơi sản xuất, hãng sản xuất, tháng năm sản xuất, thể loại … Chúng ta có thể chia mộc đáy làm 3 loại cơ bản:
Mộc đáy lồi: Là những loại mộc đáy hơi nhô lên, các loại này được tạo cho các bản Zippo Solid hay Sterling, những bản kỷ niệm (Zippo Commemorative hay Zippo Anniversary), những bản limitead giới hạn, bản Armor vỏ dày hoặc các bản sản xuất riêng cho các thị trường các nước
Mộc đáy lõm: Ngược lại với mộc đáy lồi
Mộc đáy ngược: Là các bản zippo mang mộc đáy ngược lại so với các bản thông thường, thường nó sẽ xuất hiện trên các dòng có bản lề nằm bên tay trái. Các dòng này có giá trị sưu tầm khá cao vì khá là hiếm
– Bánh xe đánh đá
Là phần trực tiếp hỗ trợ tạo ra tia lửa khi tiếp xúc với đá, bánh xe thường có bề mặt nhám được tạo rãnh xéo nhau để có tính masat cao hơn. Có hai loại bánh xe, một là bánh xe xỏ chỉ, hai là bánh xe tán đặc. Bánh xe xỏ chỉ là loại ruột zippo có cốt bánh xe rỗng có thể luồn được sợi chỉ qua, loại này khá phổ biến từ những năm 193x tới 196x. Sau những năm 60 hãng đã chuyển qua dùng bánh xe tán đặc, loại này có khả năng chịu lực tốt hơn, bền hơn và dễ điều chỉnh hơn.
Song song với cấu tạo bật lửa Zippo, kích thước của bật lửa Zippo cũng là một trong những điều được người chơi khá quan tâm. Thủa ban đầu khi mới ra mắt công chúng, kích thước của bật lửa Zippo khá lớn, cao tới 6,2cm và được làm từ đồng thau, chính điều này đã gây nên phiền phức cho người sử dụng.
Đến năm 1934, nhà sản xuất bật lửa Zippo đã thu nhỏ kích thước chỉ còn vỏn vẻn ¼ inch ( tương đương với 0,635 cm ).
