KIẾN THỨC CẦN BIẾT KHI CHƠI PHONG LAN - DÀNH CHO NGƯỜI MỚI CHƠI

Cảm ơn bạn Nguyễn Đức Toàn

Bạn yêu và bạn đã đam mê hoa lan? Chắc rồi, và bạn luôn muốn sở hữu những giò lan đẹp, đúng vậy chứ?

Bạn có tiền, có thể bỏ tiền ra mua ngay giò lan mình thích, nhưng rồi chơi hoa xong thì cây lan của bạn lại lụi dần. Bạn có ít tiền, chỉ biết ngắm và ước ao. Dù thế nào thì bạn sẽ đều sẽ có thể được sở hữu những giò lan đẹp, chỉ cần bạn biết cách ghép và chăm sóc lan, việc này không khó khi bạn chịu đọc hết bài viết này, hihi (vì đây là mình cũng học hỏi của các bậc cao thủ lan nhiều nơi).

1. Chọn lan để chơi

Mới chơi, theo mình chọn lan rừng là phù hợp nhất và cũng đẹp nhất, rừng có nhiều loại, có loại dễ thuần, có loại khó thuần, có loại gần như không thể thuần, có loại hợp khí hậu vùng này, có loại hợp khí hậu vùng khác, tuỳ sở thích, điều kiện khí hậu mà chơi. 

Lan rừng nhiều loại nhưng tựu chung lại có 4 nhóm chính: Thân thòng ( như Phi điệp, trầm, long tu, u lồi, kèn, hạc vỹ...), giáng hương, đơn thân (quế, nhạn, tam bảo sắc, đai châu, cáo, sóc, hải yến...) địa lan và hài.

Trong nhóm này theo mình có 3 loai nên trồng nhất đó là Phi điệp (giả hạc), Đai Châu (nghinh xuân, ngọc điểm, tai trâu) và Quế vì 3 loại này hội đủ các yếu tố dễ trồng chăm sóc, hoa đẹp, thơm, màu hoa và hình dáng hoa đa dạng, giá vừa phải, riêng đai châu nở vào Tết cổ truyền nên càng quý. Chỉ cần bạn có một giò phi điệp quý, một trụ đai châu khủng, hay giò Quế lớn là bạn đủ để người khác phải nể rồi. Sau đây là cách trồng, chăm sóc từng loại. Không khó chỉ cần kiên nhẫn. 

2. Ghép, chăm sóc

2.1. PHI ĐIỆP TÍM

2.1.1. Vì sao chọn Phi Điệp (Giả hạc ) để trồng.

Vì sao tôi lại đặt nó lên hàng đầu, tất nhiên là có lý do của nó. 

Thứ nhất, nó dễ trồng, ai đã chơi rồi đều biết, Phi điệp cực kỳ dễ trồng, các cụ xưa đã đem ở rừng về cột vào thân cây trong vườn chả tưới tắm gì mà vẫn xanh tốt, ra hoa đều đặn. Tôi đã gặp ở nhiều nơi, chỉ cột vào thân nhãn, mít, thậm chí cau nắng chiếu gần như trực tiếp vẫn to đẹp. Nó phù hợp với mọi vùng miền, từ miền bắc , núi cao khí lạnh, đến miền nam mưa nhiều, miền trung khô nóng, vùng biển mặn mòi đến tây nguyên nắng gió, đều trồng và ra hoa được, có thể treo dưới gốc cây, ghép cây sống, treo giàn, ghép dớn, gỗ, chậu đều ok, có thể chịu nắng tới 100% ( trừ nơi nắng gắt). Có nơi tôi thấy người dân còn dùng thau nhôm thủng, lốp ô tô, giỏ xe đạp, máng lợn hỏng... Trồng cũng ok.

Thứ hai, hoa đẹp, hoa phi điệp là loại hoa đẹp với màu sắc quyến rũ, từ tím đến hồng nhạt, trắng, Phi điệp là loại đa dạng nhất về màu hoa. Hiện nay, loại 5 cánh trắng và trắng tuyền là loại đặc biệt được ưa chuộng và cũng đẹp, nhưng toi vẫn thích màu tím đậm hơn. Hình dạng hoa cũng có nhiều hình dáng khác nhau như cánh cong hay cụp, kích cỡ to hay nhỏ, môi hoa hình bầu hay nhọn... Mới chơi chúng ta sẽ tìm hiểu dần về mặt hoa.

Thứ ba, hương hoa phi điệp rất thơm, mùi thơm quyến rũ mà ai thưởng rồi sẽ không quên, gần như hương Trầm, cũng tương tự lan Trầm. Một giò phi điệp nở sẽ thơm cả khu vườn, đem vào nhà treo thì tuyệt.

Thứ tư, hoa phi điệp rất bền, của nhà mình có cây gần một tháng mới tàn.

Thứ năm, ít sâu bệnh, thối nhũn, đây là vấn đề lớn với ng mới chơi lan, các loại khác thường hay bị nấm, thối nhũn, nhưng phi điệp thì rất khoẻ rất ít khi sâu bệnh, nấm vì mùa đông rụng lá nên không lưu mầm sâu bệnh, chỉ khi mưa xong nắng to dễ bị thối nhũn mầm non thôi.

Thứ sáu, phi điệp đa dạng về vùng miền xuất xứ như Hoà bình, Thái nguyên, Phú thọ, Cao bằng, Lạng sơn, Cát bà, Thái nguyên, Ninh bình, Phong nha, Daklay, Chumoray, Hòn hèo, Di linh... Mỗi nơi có đặc sắc riêng về màu và kết cấu hoa. Do vậy, nó được giới chơi lan thích thú sưu tầm vùng miền.

Thứ bẩy, về giá cả, đây là vấn đề ai cũng quan tâm vì đa phần chúng ta đều chưa khá giả, và bao giờ cũng thích rẻ, hiện nay do nhưng ưu điểm của Pđ nên trong rừng tự nhiên bị khai thác cạn kiệt, mặt khác do nhu cầu cao, các nhà vườn đẩy giá nên giá pđ khá cao nếu mua giò đã thuần ( đã ghép ra rễ bám giá thể) trung bình khoảng 100k/ thân trưởng thành tuỳ loại (trừ giá 5 cánh trắng, trắng tuyền, di linh xuân...

Giá quá cao, chúng ta mới chơi sẽ kg nên mua loại này, khi có đủ kinh nghiệm và tiền bạc ta sẽ bàn về nó). Giá hàng kg có lúc khoảng 350-450 k/kg, nhưng hiện nay do có nguồn hàng từ tây nguyên, campuchia, lào về nên giá khoảng 250-300 k/ kg.

Thứ tám, rất dễ nhân giống, ai cũng có thể làm được, bà con ta đã làm từ nhiều đời nay rồi ( mình sẽ chia sẻ ở phần sau về kinh nghiệm nhân giống).

2.1.2. Chọn thời điểm ghép

Đây là vấn đề khá quan trọng...

Vì sao, trước hết bạn nên hiểu đặc tính của phong lan thân thòng thường ra mầm mới, ra hoa vào mùa xuân, mùa hè tiếp tục phát triển đến cuối thu thì bắt đầu xuống lá, thắt ngọn (ngọn thắt mập lại, lá vàng và rụng dần đến hết, vài trường hợp, giống có thể còn lá xanh), mùa đông thì nghỉ chờ và mùa xuân lại chu kỳ mới, cây sẽ ra hoa ở thân đã rụng lá (chỉ ra một năm, năm sau sẽ thành thân già). Như vậy, chúng ta nên ghép mùa đông là thuận lợi và phù hợp nhất, vì sao không phải mùa khác? Khi mùa đông cay đã nghỉ, lá đã rụng, và dinh dưỡng đã tích đủ chỉ chờ mùa xuân ấm áp là nảy mầm, mọc rễ và bung hoa, ghép mùa này cây sẽ không bị dập lá, đứt rễ, gãy ngọn ảnh hưởng tới sự phát triển của cây, hơn nữa, mua giống sẽ rất dôi vì lá đã rụng, rễ khô, nên sẽ được nhiều hơn. Nếu bạn ghép mùa xuân, rất có thể sẽ vo tình làm hỏng mầm tơ rất mong manh, nó sẽ chột cây, mùa hè khi ghép cay đang sinh trưởng sẽ bị chột do bị bóc rễ ra, lá rất dễ bị dập, mùa thu là giai đoạn quan trọng tích dưỡng chất mà ghép cây sẽ không mập mạp đủ dưỡng chất cho mùa hoa năm tới.

2.1.3. Chọn giống

Mới chơi, bạn nên mua lan rừng đã trưởng thành, nếu thành giề ( cả khóm), đã được trồng trong vườn nhà càng tốt vì dễ trồng, dễ sống, cây khỏe. Cũng có thể mua ky (cây con mọc từ thân già) về trồng nhưng một là sẽ rủi ro vì bạn chưa có kinh nghiệm nên dễ chết, khó phát triển, và phải chờ vài mùa mới có hoa ngắm, dễ nản.

Còn mua lan trưởng thành sẽ được chơi hoa ngay năm đầu, sẽ cho bạn thêm hứng thú (giữ được hứng thú lâu dài cũng là vấn đề quan trọng đó nhé, không chỉ chơi lan, hihi). Hiện thị trường có nhiều nguồn cung cấp, có thể mua trực tiếp hoặc qua mạng, trên các hội lan cũng rao bán nhiều.

Về loại mua, mới chơi chúng ta không cần tìm hiểu nhiều về vùng, miền, sau khi chơi có kinh nghiệm chúng ta sẽ tìm hiểu sau, nó là cả một vấn đề lớn. Hiện người chơi lau năm thường sưu tầm vùng miền. Cá nhan tôi, không thấy vấn đề gì nhiều về vùng miền, quan trọng là thân dài, mập, hoa sai, dầy, càng tím sậm càng đẹp, mặt hoa rạng rỡ ( tất nhiên vùng miền có ảnh hưởng, nhưng giờ ai biết đc nó xuất xứ vùng nào, trừ khi bạn tận mắt thấy nó đang mọc ở đó, đây là quan điểm cá nhân).

2.1.4. Chọn giá thể 

Giá thể là chỗ cho lan bám vào phát triển, giá thể có thể cũng là nơi cung cấp độ ẩm, dưỡng chất cho cây lan, tóm lại như ngôi nhà của chúng ta vậy, phải an cư mới lạc nghiệp.

Giá thể trồng Phi điệp rất dễ, nếu nhà bạn có cây sống thì tuyệt vời rồi, ghép trực tiếp vào cây sống là phương pháp ông cha ta đã làm từ bao đời, cũng là cách hợp tự nhiên nhất như trong thiên nhiên lan Pđ sinh sống, cây sống sẽ cung cấp độ ẩm cho rễ của lan, vỏ cây mục sẽ cho lan dưỡng chất (nên nhớ lan không làm hại cây chủ vì lan không phải loại ký sinh, không ăn bám vậy Lan mới quý). Chúng ta sẽ không phải chăm sóc nhiều, tôi đã thấy bà con ta cứ bỏ mặc mà em nó vẫn xanh tốt và hoa sai đẹp. Cách này có hạn chế khi mưa nhiều, nắng to, gío bão có thể làm hỏng cây, vì không treo vào nơi an toàn được. (Năm ngoái bão mình cũng bị thiệt hại một ít).

Gỗ khô, đây là giá thể phổ biến nhất, dễ kiếm, rẻ tiền, dễ ghép, dễ tạo hình nghệ thuật. Bạn nên chọn gỗ chắc, khó mục thì giá thể sẽ bền, lưu ý vài loại gỗ đắng, độc không nên dùng như xoan, bạch đàn. Chúng ta hiện sử dụng phổ biến nhất là nhãn, vải, vú sữa... Một trào lưu đang thịnh hành là dùng gỗ lũa để ghép, như vậy giá trị giò lan sẽ tăng lên nhiều lần cả về thẩm mỹ và giá thành. Vậy tuỳ bạn chọn nhé.

Dớn, mới chơi, nhiều bạn chưa hiểu là gì vì trc mình cũng vậy, thực ra nó đơn giản là thân cây Dương Xỉ rừng, được cắt khúc phơi khô, có thể xẻ thành tấm, hoặc làm hình chậu, với đặc tính thoáng, thoát nước nhanh, bền, rẻ nên cũng đc ưa chuộng trồng nhiều loại lan, trong đó có Pđ.

Chậu đất nung, ưu điểm bền, nhưng theo mình thân thòng trồng loại này nhìn không đẹp (đây là quan điểm và thẩm mỹ của riêng mình). Có thể trồng ngang, dốc ngược chậu, hoặc khoét ngang để trồng, cũng lạ mắt.

Chậu gỗ, mới xuất hiện vài năm trở lại đây, nhưng chậu gỗ nhanh chóng được yêu thích (loại chậu đóng nghệ thuật hình trụ, bầu, nón cụt, sen... Chứ không phải dạng khay như dân tự đóng trước kia) mình cũng thích chơi loại chậu này.

Tận dụng vật hư hỏng của gia đình bạn cũng có thể làm một giá thể độc cho giò lan của bạn như can hỏng, xô chậu hỏng, bạn đục lỗ xung quanh, lốp ô tô, xe máy, bình muối dưa, có bạn còn dùng cả vạt giường... Miễn đừng lấy đồ dùng đang tốt ra làm là bị vợ xử đó, không có cơ hội chơi lan nữa đâu (sự ủng hộ của một nửa là nhân tố lớn tới đam mê và khả năng hiện thực của bạn đấy). Mệt rồi, nghĩ đã.
Tiếp nhé!

Bạn có thể sáng tạo giá thể nào tuỳ bạn, miễn đủ tiêu chí: có chỗ cho lan bám rễ, giữ ẩm tốt mà thoát nước nhanh (thế mới khó), bền, thẩm mỹ.

Về chất trong chậu, do chậu gỗ và đất nung hay chậu gì khác cần chất trồng để bám rễ, cung cấp nước và dinh dưỡng. Mình thấy mỗi người , mỗi nơi một cách, chả có công thức chung nào, người cho than hoa, người cho dớn, người cho vỏ cây, rêu rừng, bã chè, sơ dừa, hoặc tổng hợp, ... Nói chung không quan trọng lắm miễn là đủ tiêu chí như trên và có thể cung cấp hoặc dự trữ nước , dinh dưỡng cho lan là ổn.

Mình dã thấy có nhà người hoà bình trồng băngf thau nhôm thủng, cho gỗ mục cây trồng chui xuống qua lỗ thòng xuống mà dài cả 2 mét, hỏi họ bảo chả chăm sóc gì, chỉ thỉnh thoảng tưới nước gạo ( vấn đề phân bón ta sẽ bàn sau).

Vậy là cơ bản OK rồi, bây giờ vào việc chính là ghép lan.

2.1.5. Ghép lan

Trước khi ghép ta phải có dụng cụ , các bạn nên mua một súng bắn ghim giá từ 80-110k làm sẽ nhàn và đẹp nếu không có vẫn OK , ngày đầu mình chả có cũng làm đc, dây buộc có thể dùng day ni lông , dây vải, chun, ( mình thích dùng day ống nước mềm cắt dọc to khoảng ngón út là vừa bền, có độ co giãn vừa phải, tận dụng ống nước hỏng), dây thép treo giá thể, vậy là OK .

Khi mua bạn nên chọn thân mập, đã thắt ngọn, nhiều thân tơ (thân hoa), chú ý thân già trước xem mùa hoa trc nở từ đâu ta có thể đánh giá được độ sai hoa của cây, kinh nghiệm thân càng sẫm thì hoa càng tím, lá vàng úa, rụng bạn cũng đừng lo mà càng vui vì nhẹ cân, dôi ra có lợi, trc sau lá này vào mùa nghỉ nó cũng rụng thôi.

Lan mua về mùa này ( chú ý mùa rụng lá và rễ đã khô nhé, còn mùa xuân, hè sẽ khác) bạn sẽ ít phải xử lý nhiều. Bạn cắt rễ gọn gàng, còn lại khoảng 2-3 cm, cứ mạnh tay vào đừng sợ, vì rễ này nếu để sẽ chết thoi, khó ra rễ mới mà lại đọng nước dễ gây ra thối rễ. Cắt tỉa thân đã già héo khô.

Chú Ý, chỉ than héo khô thôi nhé, còn thân vẫn tươi bạn phải để lại vì nó chính là nơi dự trữ dinh dưỡng cho cây non sau này đấy nhé, có bạn không biết thấy lằng ngoằng cắt đi cho đẹp, thế là mầm non không đc cung cấp đủ dinh dưỡng sẽ èo uột, không to, dài đc , ( lan Pđ và thân thòng nói chung đều có đặc điểm này.

Sau khi cắt tỉa gọn bạn bắt tay vào ghép. Mình đi từ dễ đến khó, có chi tiết nào chưa rõ cứ bình luận để mình sửa ngay bài viết.

+ Ghép cây tươi .

Dễ nhất rồi, bạn nên chọn các loại cay sau để ghép, theo kinh nghiệm sẽ tốt: Nhãn, Vú sữa, Vải (cây phải cao, thoáng, chứ loại vải đồi thấp, tán lá dầy thì cay ít ánh sáng sẽ èo uột), mít, cau, lộc vừng, sưa, ...

Đây là phổ biến còn tuy bạn, có thể thử nghiệm cay khác như doi, ổi, sung... Nói chung là có gì ghép nấy trừ xoan, bạch đàn, cay gỗ dầu ( mình chưa thấy ở thông, tùng, bạn nào ghép rồi cho ý kiến.)

Bạn lựa chọn sao cho ngọn cây quay xuống đất, áp rễ (có khi là cả búi rễ) vào thân cây, thân tơ hướng ra ngoài ( khi hoa nở sẽ khoe hoa, thân non mọc ra bên ngoài thuận hướng. Dùng dây cố định chặt vào than cay sống, lưu ý chỉ buộc phần gốc, chú ý tránh mắt ngủ để cay dễ ra mầm mới năm sau. Nên nhờ người giữ, người buộc. Nên buộc vào vị trí cách mặt đất từ 2 mét trở lên, để cay còn thòng xuống, vừa đủ ẩm và đủ thoáng, buộc vào cành to.

+ ghép gỗ, đây là kiểu ghép phổ biến nhất. Có 3 hình thức là gỗ tròn, gỗ tấm (thớt), và đẳng cấp nhất là lũa.

Ta bắt đầu với gỗ tròn, về chất liệu đã nói ở trên, còn kích thước thì tuỳ vật liệu sẵn có, thường thì to bằng khoảng cặp giò của Hoa hậu Kỳ Duyên là đẹp, dài cũng vậy nhé ( không tưởng tượng thêm), nếu bé quá sẽ khó ghép, nhanh kín rễ, giữ ẩm kg tốt. To nặng khó treo. Nên phơi cho gỗ khô mới ghép, phơi nắng cũng làm cho gỗ tiệt trùng, bớt nấm bệnh. Nhà vườn trồng nhiều họ phải xử lý thuốc , ta ít kg cần, bạn nào có nc vôi trong ngâm 1 ngày rồi ngâm sang nc sạch 1 ngày vớt lên là ok, đây là kinh nghiệm riêng tôi.

Gỗ tròn có 2 kiểu ghép

Ghép đứng lan xoè hình nơm như cái váy của mấy cô múa ba lê, hay ghép ngang kiểu rèm che của đều hay.

Cũng như cây sống, bạn úp rễ vào gỗ, cho xuoi than, dùng dây cột chặt, mình thích dùng súng bắn ghim để găm dây buộc sẽ dẹp và chặt chẽ, không nên đóng đinh, buộc dây thép dễ làm tổn thương cây, sau han gỉ. Tuỳ số luọng lan bạn có mà bố trí cho đẹp là được.

Gỗ tấm, hiện bán sẵn trên thị trường, bạn có thể tự làm, cắt lát khúc gỗ to dày 3-5 cm là vừa, nếu gỗ nhỏ cưa chéo vát sẽ dc bản rộng hơn và hình thức đẹp, khoan lỗ thủng cho lan dễ bám rễ, thoáng gốc, khoảng cách 5-7 cm một lỗ, bố trí lỗ sao cho đẹp. Lỗ này cũng dễ buộc dây cho các b kg có súng ghim. 

Bạn dùng dây thép to làm dây treo, nên chọn dây không gỉ, cứng hơi khó buộc nhưng việc treo sau này sẽ tiện, (phần gỗ tròn cũng tương tự nhé ), bền.

Bạn chỉ nên ghép vào 1 mặt gỗ, vì như vậy dễ điều chỉnh hướng đón ánh sáng cho cây.

Dùng dây luồn qua các lỗ cột chặt gốc lan vào thớt, tuỳ hình dạng của giề lan, gốc lan mà ốp vào cho sát mặt gỗ, chỗ nào trống có thể lót sơ dừa, than, rêu vào cho chắc và cũng là để giữ ẩm. Bạn có thể dùng cả thớt gỗ hỏng nhà bạn để ghép trông cũng hay.

Ghép lũa, đây là vấn đề sáng tạo của mỗi bạn, tuỳ thế lũa mà ghép cho thẩm mỹ.

Nói về ghép lũa thì thật đa dạng, mình đã thấy có nhiều giò cực ấn tượng có giò hoa không nhiều nhưng kết hợp cùng lũa thành tác phẩm tuyệt vời ( các bạn tham khảo trên các hội và tự sáng tạo theo cách riêng của mình nhé).

Ghép dớn, cách phổ thông nhà vuòn hay làm

Bạn mua dớn ở cửa hàng vật tư cho lan, có 2 loại là dớn bảng và dớn chậu, giá tuỳ loại từ 10-50k là ok. Dớn bảng thì bạn ghép như thớt gỗ, nên dùng dây đồng, hoặc thép mềm xuyên qua dớn để cột lan vào bảng là ok.

Với chậu dớn cách trồng phổ thông là ngửa chậu lên cho khóm lan thẳng đứng hoặc xoè ngang. Có thể úp ngược và cho quay xuống, ghép vào xung quanh bên ngoài. Có bạn dùng rêu, sơ dừa phủ quanh rễ lan cho giữ ẩm, cái này tuỳ bạn, tôi thấy không cần thiết vì khi trồng lan là ta phải tứoi ẩm thương xuyên rồi.

Hiện có loại giá thể đặc biewtj là cây tổ quạ, bạn có thể ghép xung quanh rễ cây như với dớn,

Chậu gỗ, đất , nhựa bạn cũng có thể trồng 3 tư thế, thẳng, ngang và thòng. Bạn phải cố định lan vào chậu trước khi cho giá ther vào. Lấy cục gỗ lọt trong chậu, cố định lan xung quanh cục này bằng dây như ghép gỗ tròn tôi đã trình bày, cho vào chậu buộc cục gỗ chặt vào đáy chậu qua các lỗ của chậu, cho giá thể vào (chú ý gốc lan cần hở nhé đừng lấp kín rễ và gốc bị bí gốc, thối rễ. Nếu để thẳng thì bạn dùng dây nhỏ buộc thân lan vào các dây của móc treo. Nếu để ngang , up, bạn cần có vỉ hay thanh nép mặt chậu để giá thể không bị rơi nhé. Có ngừoi dùng thanh gỗ cài vào, có ngừoi cắt miếng rổ tre nẹp, bạn làm thế nào cũng được, sau ra rễ thì nó sẽ bám hết khg sợ rơi.

Các loại khác thì cũng tương tự nhé. Muôn vàn kiểu, từ gốc tre, ống bương, vỏ ti vi, bình ắc quy, gáo dừa, xô chậu, hòm đạn, bình hoa, ... Có bác chơi cả xong nhôm thủng mới kinh chứ.

Vậy là ok phần ghép rồi nhé. 

Bây giờ treo vào đâu, giàn thế nào, nắng gió ẩm ra sao.

2.1.6. Nơi treo lan

Các bạn nhà có vuòn rộng, sân rộng thì đó là tuyệt vời rồi, bạn thats hạnh phúc đó kể cả là bạn vẫn còn ghèo vi nhiều bạn ở thành phố nhà tiền tỷ mà mơ uóc một không gian vài mét vuông làm giàn treo lan cũng không có đâu. 

Nhà bạn có cây xanh treo vào tán cây là tốt nhats vì bạn ít cây nên tiện chăm sóc, không có cáy xanh bạn có thể tận dụng mái hiên, ô văng cửa treo lan cũng dc, với mái tôn thì hơi kho nhưng cũng vẫn có khả năng. Bạn muốn trồng nhiều nên làm giàn cho đẹp, chăm sóc đại trà, (cách làm giàn bạn tham khảo thêm ) nhưng nguyên tắc nơi treo lan là :

1. Tránh nắng trực tiếp, nếu giàn phải có lưới che.

2 phải đủ nắng cây mới khoẻ mạnh, sai hoa,

3. Phải ẩm sinh truỏng dc

4 phải thoáng mới không sâu bệnh và lưu thông không khí để cung cấp dinh dưỡng cho cây (gọi là phong lan mà).

Giàn nên làm mái cuốn hoặc bán mái để nước dóc nước nhanh, tránh xối trực tiếp vào giò lan. Lan trồng bảng, hay kiểu rèm treo nên để theo hướng cố định thì thân lan sẽ đều đẹp, không bị uốn éo, mất mỹ quan. Lan giò xoè xung quanh thì thường xuyên đổi hướng để giò phát triển đều. Với các bạn nhà ở phố có thể tận dụng sân thượng và ban công đe treo lan, làm giàn trên sân thượng các bạn nên chú ý che bớt nắng và gió , cần tăng độ ẩm bằng cách trồng các chậu sen, súng, hoặc cây cảnh bên dưới, hoặc kết hợp trồng địa lan hoặc lan hài. Một kiểu trồng sân thượng mình thấy phi điệp phát triển tốt đó là làm giàn lưới che trên, rủ xung quanh 70, xung quanh bên dưới trồng trúc trong các thùng xốp cao khoảng hơn 1 m, dưới nền lót ni lông (để chống thấm) và trải cát tạo độ ẩm cho lan bên trên.

Vấn đề treo lan ban công thì phi điệp cũng dễ xử lý. Có người nói lan pđ không ưa nắng hướng tây nhưng thực tế nhà ông cậu mình đã trồng treo ban công huóng tây lại rất tốt và khoẻ, giàn nhà mình có mấy giò bên cạnh giàn nắng huóng tây chiếu xiên lại thấy dài và mập hơn bên trong ( tuy nhiên chỉ chiếu xiẻn vào thân lan từ 5 giờ trở đi và kg chiếu vào gốc lan) .

Như vậy, theo mình nhà bạn ban công hướng tây vãn treo lan PĐ được, vấn đề là khg cho lan chiếu trực tiếp trc 4 giờ chiều, như vậy bạn chỉ cần treo cao gần giáp trần là ok, bạn hình dung đc chứ. Tốt nhất là bạn nên có tấm lưới che là ngon nhất, nếu nắng gắt quá ta kéo xuống che vừa tốt cho lan vừa bảo vệ bộ cửa gỗ tiền triệu của bạn. Vậy cơ bản xong phần nhà cho lan rồi, sở dĩ tôi phải nói kỹ vì sau với các loại lan khác sẽ kg cần nói lại nữa.

2.1.7. Chăm sóc

Đây mới là nội dung quan trọng chúng ta cần nhất, nhưng sẽ là đơn giản nếu chúng ta đã nắm chắc phần trên và đọc tiếp phần này, có lẽ cứ theo tiến trình sinh trưởng của lan nhé.

Như vậy, sau khi chúng ta đã ghép xong (như phần trên đã nói ghép vào mùa đông), đặc tính của phi điệp là ngủ đông khá dài (từ 2 tháng trở lên) lên thời gian này ta chỉ cần chăm sóc đơn giản là treo chỗ mát, tứoi phun sương tuần 1-2 lần cho thân khỏi teo tóp sẽ ảnh hưởng số lượng và chất lượng hoa sau này. ( các bạn chưa có giàn phun sương thì có thể dùng bình xịt loại nhỏ, giá khoảng 100k là ok), tuỳ thời tiết mà tưới cho phù hợp. Khi trời quá hanh thì có thể cách ngày tứoi một ngày (đối với miền Bắc).

Hết sức lưu ý không nên tưới quá nhiều và đậm cây sẽ ra ít hoa mà sẽ mọc ky ở thân ( tuy nhiên có bạn lại thích có ky để nhân giống). Cũng cần kiểm tra thân hoa, đừng để teo tóp nhé.

Có lẽ đây là giai đoạn chờ đợi lâu nhất và sốt ruột nhất với người mới chơi vì lan hầu như không thay đổi gì, rễ không mọc, lá trụi lủi. Đây là lúc thử thách sự kiên trì và đam mê của bạn nhất. Bạn chỉ có thể cảm nhận dc sự thay đổi rất chậm, rất chậm của thân hoa, bạn sẽ thấy lớp áo (màng) của thân hoa co lại, mắt hoa sẽ sưng lên, chậm lắm nhé, nhưng đó là sự thay đổi kỳ diệu để mùa xuân về sẽ bật lên sức sống mãnh liệt.
Có bạn hỏi mùa này có bón phân gì không. Câu trả lời là không kể cả giò ghép mới cũng như đã thuần vì lúc này cây vào giai đoạn ngủ, như chúng ta ngủ ăn sao dc nhỉ.

Vậy là các bạn đã yên tâm rồi nhé, đừng thấy giò lan của mình xơ xác mà buồn chán. Đúng là có lúc nhìn cũng nản nản thật, vào các mùa khác thì thi thoảng thấy cái rễ nhú ra, cái chồi mới mọc, cái hoa to dần vui sướng bao nhiêu. Thôi cứ chờ nhé, chờ đợi rồi phát hiện ra sự thay đổi mới vui thích bao nhiêu (ng mới chơi chưa nắm dc quy luật của lan nên mong từng ngày lan ra hoa).

Điều mình cần lưu ý các bạn phía bắc là cần tránh treo chỗ gió may quá mạnh sẽ làm cây nhanh mất nước, thân hoa sẽ bị teo tóp. Còn vấn đề nữa, nếu mua thân còn chưa thật đứng ngọn cây sẽ gặp tình trạng này. Đối với giò đã thuần thì có thể gặp trường hợp cây không chịu chút lá , hoặc trút lá không đều, ta nên can thiệp bằng cách cắt lá để cho hoa ra sai và đều, vậy mới đẹp (cắt lá có thể cắt 2/3 lá cho phần còn lại tự rụng, hoạc bẻ gập 2/3 lá cũng dc, cách này nó sẽ tăng cường dc phần dinh dưỡng vào thân hơn là cắt chụi luôn).

Các bạn có thể nghiên cứu thêm các tài liệu về cắt nuóc cho phi điệp, phần này mình sẽ nói sau ở giai đoạn cắt nước cho cây vào trạng thái ngủ.

Đến đaay các bạn cứ yên tâm ăn tết ngon lành nhé, ra xuân lan mọc chồi ta tìm hiểu tiếp.

Để có thêm kiến thức, tài liệu trao đổi cùng các bạn, thời gian vừa qua mình đã đi tham quan, trao đổi kinh nghiệm thực tế với một số vườn lan và tìm đọc nhiều tài liệu về lan, vào cả thư viện quốc gia để tìm, nhưng thực sự là sách viết về chăm sóc lan nói chung và lan rừng Việt Nam nói riêng là rất ít, đa phần là tài liệu dịch của nước ngoài về nên không phù hợp với Việt Nam. Mặt khác, mình chưa có điều kiện để thăm và trao đổi với các vườn phía Nam nên thực sự là với điều kiện thời tiết các tỉnh phía nam thì các bạn nên xem đây chỉ là tài liệu tham khảo và chỉ áp dụng những vấn đề mang tính nguyên tắc còn chi tiết tỷ mỷ mình sẽ không giúp các bạn nhiều được.

Mùa xuân đem đến cho chúng ta những niềm vui và cũng là mùa lan Hoàng thảo rừng đua nhau khoe sắc, những ngày này các vườn lan, chợ lan ngập trong sắc hoa từ U lồi, Hạc vỹ, Long tu, Đùi gà, Vôi, Kèn, vảy rồng, kiều, hoàng lạp... Thật sự chúng ta phải thấy tự hào và hạnh phúc vì nước ta được thiên nhiên ban cho những loài lan đẹp và quý (và cũng rất lo rằng một ngày nào đó rừng không còn nữa thì chúng ta không giữ được moi trường tự nhiên để bảo tồn những loài lan quý nữa nên chúng ta trồng lan trong vườn là góp phần bảo tồn lan rừng Việt Nam chứ không phải là làm cạn kiệt lan như một số người nghĩ đâu nhé, hihi, vậy chúng ta sẽ thêm vui các bạn nhỉ vì việc làm của mình không chỉ cho bản than mình mà có ý nghĩa cho xã hội).

Hơi lan man một tý nhưng là để tạo hứng khởi cho chúng ta tiếp tục, những ngày qua miền Bắc mưa xuân nhiều, trời nồm ẩm ướt rất khó chịu với chúng ta nhưng lại là điều kiện rất thuận lợi để cho lan PĐ nói riêng và các loại hoàng thảo rụng lá nói chung nảy mầm mới. Đến giờ thì hầu hết các giò lan đã thuần hay mới ghép đều đã nảy chồi ở gốc, một số loại có nguồn gốc từ tây nguyên hoặc Lào, cpc có thể chưa nảy mầm thì các bạn cũng yên tâm chờ đợi, tươi đủ ẩm là chồi non sẽ mọc thôi.

Với các giò chưa ra chồi thì các bạn nên tham khảo sử dụng kích chồi có thể dùng Atonic để đánh thức trạng thái ngủ của lan, hoặc dùng B1 (loại cho phong lan) pha tỷ lệ loãng để tưới. Cũng chưa có một công thức chung nào cả, mỗi vườn có một bí quyết riêng, các bạn nên nhớ dùng kích thích hay phân bón là con dao 2 lưỡi, quá liều lượng sẽ gây sốc, thậm chí làm cây chết.

Vì vậy, các bạn luôn pha với liều lượng loãng hơn so với hướng dẫn và chỉ nên thử với một giò nếu thành công thì năm sau sẽ áp dụng đại trà còn không thì cũng còn có giò khác mà chơi. Và chúng ta mới chơi nên cứ thuận lẽ tự nhiên là an toàn nhất,chỉ cần tưới đủ ẩm hàng ngày. riêng bản thân tôi thì chỉ dùng B1 pha loãng phun tuần một lần là OK, hàng ngày tưới đủ ẩm.

Bây giờ chúng ta sẽ tìm hiểu về từng vấn đề về chăm sóc Pđ, có mấy vấn đề lớn cần thực hiện khi chăm sóc đó là ÁNH SÁNG, TƯỚI NƯỚC, BÓN PHÂN, PHÒNG TRỪ SÂU BỆNH, CẮT NƯỚC. Mình sẽ viết lồng ghép theo từng giai đoạn sinh trưởng của lan.

- ÁNH SÁNG

Như đã nói , lan Pđ khá ưa ánh sáng nên bạn để cay nơi có đủ ánh sáng cay mới khỏe, mầm to dài, mới hình thành hoa được ( đủ nắng cây sẽ ra hoa, đủ yêu thương hạnh phúc sẽ đong đầy). Vì vậy bạn hãy để ý cây của bạn nếu lá xanh thẫm, thân nhỏ vươn dài, mọc loằng ngoằng là thiếu sáng rồi đấy bạn phải nhanh chóng đưa ra chỗ nhiều nắng hơn.

Với lan ghép cây sống bạn phải chặt tỉa bớt cành lá xum xê để nắng chiếu vào giò lan nhiều hơn, 

Ngược lại, nếu lá màu cỏ úa, đầu lá khô héo, vàng, thân tóp là nắng quá, nhất là vào mùa hè nắng gắt bạn nén đưa ngay vào chỗ dâm mát hơn, nếu ghép thân cau, hay nơi không xe dịch được thì bạn cần che được phần gốc.

Với các bạn có giàn có mái che bắng lưới chống nắng thì quá OK rồi, Pđ khá hợp moi trường nắng trong giàn dùng lưới che này. Tuy nhiên cần có thời gian sáng hoặc chiều cho nắng chiếu xiên trực tiếp thì cay sẽ khỏe đẹp, mập hơn.

Đặc biệt lưu ý tránh ánh nắng gắt khi bạn vừa tưới hay vừa mưa xong nắng bừng nên, cây rất dễ bị thối nhũn mầm, cái này miền Bắc hay bị vào tháng 7-8 âm lịch, trong nam cũng hay có kiểu khí hậu này nên các bạn cần chú ý phòng tránh nhé.

TƯỚI NƯỚC

đây có lẽ là công việc cần làm nhất và thường xuyên nhất của một người chơi lan, tưới cây vừa là cong việc cần nhưng cũng là thời gian thư giãn hàng ngày của chúng ta, thật thư thái khi vừa tưới lan vừa ngắm nghía cái lá , cái rễ cái mầm, cái nụ phát triển hàng ngày. 

Nước là một thành phần cơ bản của lan, là điều kiện tiên quyết để lan sinh sống, trong moi trường tự nhiên, lan hấp thụ nước chủ yếu qua bộ rễ cay và qua lá, rễ và lá lan hút hơi ẩm trong không khí là chủ yếu, hút nước ẩm ở những vỏ cây ẩm mục mà lan bám và nước mưa tự nhiên. Khi chúng ta đem về trồng ở nhà thì dù để ở ngoài trời hay dưới tán cay, có mưa tự nhiên thì gần như vẫn không đủ ẩm để cung cấp nước cho lan (ngoại trừ lan ghép cay sống) do vậy ta phải tưới nước cho lan, nhưng tưới nước gì và tưới thế nào, tưới bao nhiêu là đủ.?

Nói chung là Pđ không quá khó tính về việc tưới như toi đã nói ở phần đầu, nhưng rõ ràng là có chăm sóc tốt thì cay vẫn đẹp hơn, đó là điều đường nhiên. Bạn nén dùng nước sạch để tưới cho lan nói chung.

Nếu bạn có nước giếng khơi , hoặc sông, suối là ổn nhất, hợp tự nhiên nước không bị hoá chất, trong nước có thêm các yếu tố dinh dưỡng và khoáng chất cho lan, nước ao cũng được nhưng không nên dùng nước ao tù sẽ dễ gây nấm bệnh. Nước máy thì bạn nên xả vào một thùng to để vài ngày cho bay hơi hết flo rồi hãng dùng tưới , nếu không hoá chất làm sạch nước sẽ hại cho lan. Đối với giếng khoan cũng vậy, cần được lọc kỹ, sợ nhất là nước giếng khoan nhiều sắt vàng khè mà tưới lan thì dễ ra đi lắm. Có bạn tận dụng được nguồn nước chảy từ điều hoà ra dùng tưới lan cũng tốt, vì nó chính là hơi ẩm trong tự nhiên.

Vấn đền có nên dùng nước vo gạo tưới lan hay không cũng là chủ đề tranh luận nhiều trên các diễn đàn lan. Nước vo gạo có nhiều tác dụng như chúng ta đã biết, trong nước vo gạo có thành phần của vỏ hạt gạo phai ra, chứa nhiều dinh dưỡng và khoáng chất tốt cho các loai cây trồng nói chung, lan cũng vậy, tuy nhiên đi kèm với đó lại là vấn đề vi khuẩn, nấm bệnh phát sinh vì vậy cũng có thể lại làm hại lan. Do đó bạn có thể dùng thử và tự đúc rút kinh nghiệm cho mình. Nếu không thì cứ nước sạch cho an toàn.

Câu hỏi tưới nước thế nào luôn đc người mới chơi đặt ra, không có câu trả lời cụ thể cho câu hỏi này mà chỉ có những nguyên tắc bạn cần nắm. Như các cụ đã đúc rút đó là lan chết đa phần là do tưới nước quá nhiều chứ không phải do khô hạn, nên cũng không cần quá chăm tưới nước. Tuy nhiên, pđ là loại lá to, nhiều lá nên bị bay hơi nc nhanh, nên phải cung 

(Do dài quá mình tạm dừng, rảnh rỗi viết tiếp) mong các bác chơi lan có nhiều kinh nghiệm cùng đóng góp để thêm đam mê cho một thú vui tao nhã và văn minh).