Vài nét về ấm trà tử sa

 

Mình thấy rất nhiều bạn uống trà đang dành sự quan tâm đặc biệt đến loại ấm này, và mình sẽ nói về ấm tử sa với những vấn đề cốt lõi và thực tế nhất của nó, tránh cho các bạn khỏi rơi vào sự mơ hồ hay huyễn hoặc khi mới bắt đầu.  

Ấm đất : Ngày trước, ở việt Nam, những chiếc ấm tử sa được gọi đơn giản là ấm đất. Vì bản chất cốt lõi những phẩm chất nó có được đến từ việc không tráng men: sự tinh tế, chính xác, tương tác với trà trong quá trình pha.

Ấm da chu: là một tên gọi khác về tấm tử sa tại Việt Nam trước đây, nói về những chiếc ấm đất có da màu đỏ. (người Việt thấy nó màu đỏ, người Hoa thấy nó mầu tím)

Ấm tử sa độc ẩm: là loại ấm da chu uống một người, rất nhỏ, rất được ưa chuộng tại Việt Nam thời trước.

Tên gọi ấm tử sa có lẽ chỉ xuất hiện gần đây tại Việt Nam, thông qua các tiệm buôn ấm tử sa Trung Quốc.

Nói đến ấm tử sa là nói đến một loại ấm pha trà làm bằng đất nung ở nhiệt độ cao, không tráng men. Gọi là tử sa vì nó thường có màu tím, xuất phát từ vùng Nghi Hưng (Giang Tô, Trung Quốc).

Có một vài điểm có thể giúp định nghĩa ấm tử sa là gì ?

1.  Ấm được làm từ loại đất đặc biệt từ vùng Nghi Hưng (gọi là đất tử sa).

2.  Làm thủ công từ phôi đất mềm (như đất nặn tượng), giúp tạo hình khéo léo và đa dạng.

3.  Ấm không tráng men, giữa lại sự thẩm thấu tự nhiện giữa nước trà pha và chất đất.

4.  Nung ở nhiệt độ cao, tạo nên chất ấm chắc như sứ.

Tuy nhiên trên thực tế, một bình trà tử sa được bán có thể thiếu một hay nhiều yếu tố trên: Làm từ một loại đất khác tử sa Nghi Hưng, có thể từ cấp phối đất nhão trên bàn xoay, tệ hơn là nung ở nhiệt độ thấp gây mùi đất mạnh. Nhưng tuyệt đối không ai chấp nhận một ấm tráng men gọi là ấm trà tử sa.

1.  Phải phân biệt ấm pha trà và ấm trang trí. Chính nhờ đặc tính dễ tạo hình và kỹ thuật nung khéo léo giúp đất tử sa có thể tạo hình rất đa dạng. Có rất nhiều những kiểu ấm cầu kỳ hoa mỹ như giả gốc cây, con thú, lá cây, hoa quả… Nhưng nó chỉ thích hợp để sưu tập và trưng bày. Những ấm pha trà tốt nhất thường có hình dáng đơn giản, dễ thao tác, thành ấm đồng đều, giúp ổn định và cân bằng nhiệt độ trong ấm.

2.  Ấm tử sa pha ngon hơn ấm trà gốm sứ? Không hoàn toàn như vậy. Các khoáng chất thường làm giảm độ gắt, khô của nước trà, giúp nước trà mềm và hương dịu, điều này rất thích hợp với những loại trà có hương vị quá mạnh. Nhưng với các loại trà có hương vị tinh tế như trà xanh, nó thường làm giảm chất lượng của trà. Cơ hội để bạn tìm được ấm trà cung cấp khoáng thích hợp là rất thấp.

3.  Mỗi ấm chỉ pha một loại trà? Thật tuyệt vời nếu bạn có rất nhiều ấm và đủ thời gian dùng chúng mà không “bỏ bê” cái nào quá lâu, nhưng phần lớn các bạn và cả tôi đều không như vậy. Bạn thường có ít ấm hơn số các loại trà, và không phải loại trà nào cũng được dùng thường xuyên. Vậy hãy điều chỉnh một chút “Mỗi ấm chỉ pha một nhóm trà cùng nguồn gốc”, ví dụ các loại trà từ Thái Nguyên, các loại trà từ gốc cổ thụ, các loại trà ô long tứ quý…

4.  Ấm tốt là số một? Rất nhiều bạn đầu tư tối đa vào ấm trà và thiếu hẳn sự quan tâm đến trà, nước, kỹ thuật pha. Với kinh nghiệm của mình, các bạn nên ưu tiên thế này: trà, nước, kỹ thuật pha, ấm. Mà trong ấm mình còn ưu tiên các loại ấm có tráng men trước. Ấm tử sa chỉ là một sự khám phá của những người rất sành trà thôi.

5.  Ấm tử sa thật phải là đất làm từ đất Nghi Hưng? Nếu các bạn theo cách tiếp cận thiên về công dụng như mình, thì điều đó không quan trọng. Những loại ấm nào giúp bạn cải thiện hương vị trà bằng cách cung cấp thêm khoáng vi lượng vào nước trà thì nó đều tốt. Ở Nhật Bản và Đài Loan có những loại ấm gốm pha kim loại – một cách rất hay để áp dụng nguyên lý bổ sung khoáng. Nhưng các bạn cũng phải hiểu Nghi Hưng là thành phố cổ rất giàu kinh nghiệm về ấm đất. Họ có thợ giỏi, đất tốt và lịch sử lâu đời, bạn dễ tìm được loại ấm tốt từ đây.

 Chén không tham gia vào quá trình hãm trà, nên một chén sứ trơn và trắng hỗ trợ tốt hơn trong việc quan sát nước trà và thưởng thức nước trà.

Do vậy, không có bộ ấm chén tử sa Nghi Hưng nào cả (một cách nghiêm túc và chính thức). Dù thực tế, đôi khi bạn vẫn thấy người ta bán vài “chén tử sa Nghi Hưng”, bộ ấm chén tử sa Trung Quốc, hay thâm chí là “bộ ấm trà tử sa cao cấp” nữa cơ.